Tin tứcVật thể mang tên 2020 VN40 vừa được giới thiên văn học công bố trong một nghiên cứu trên The Planetary Science Journal. Đây là một thành viên mới thuộc nhóm "vật thể ngoài Sao Hải Vương" (trans-Neptunian objects - TNO), nhóm thiên thể cư trú tại khu vực xa xôi, tối tăm và ít được khám phá ở rìa hệ Mặt Trời.
Điều khiến 2020 VN40 gây chú ý là quỹ đạo của nó có sự đồng bộ gần như hoàn hảo với Sao Hải Vương. Cứ mỗi lần thiên thể này hoàn thành một vòng quay quanh Mặt Trời thì Sao Hải Vương cũng đã đi hết 1/10 quỹ đạo của mình. Sao Hải Vương mất khoảng 164,8 năm Trái Đất để hoàn thành một năm, do đó chu kỳ quỹ đạo của 2020 VN40 lên đến khoảng 1.648 năm.
Theo nhóm nghiên cứu quốc tế đứng đầu bởi tiến sĩ Rosemary Pike từ Trung tâm Vật lý thiên văn Harvard & Smithsonian (Mỹ), sự đồng bộ kỳ lạ giữa 2020 VN40 và Sao Hải Vương giống như "một giai điệu ẩn trong bản nhạc". Họ cho rằng, vật thể này tạm thời đang bị lực hấp dẫn của hành tinh băng khổng lồ níu giữ.
2020 VN40 không phải là TNO đầu tiên có hiện tượng cộng hưởng quỹ đạo với Sao Hải Vương, nhưng các đặc điểm quỹ đạo của nó lại khác biệt rõ rệt so với phần lớn thiên thể từng được ghi nhận.
Thông thường, các vật thể có cộng hưởng quỹ đạo với Sao Hải Vương sẽ đạt điểm cận nhật (vị trí gần Mặt Trời nhất trên quỹ đạo) khi Sao Hải Vương đang ở điểm viễn nhật (vị trí xa Mặt Trời nhất). Trái lại, nếu nhìn từ hướng vuông góc với mặt phẳng hoàng đạo, 2020 VN40 lại tiến gần Mặt Trời gần như cùng lúc với Sao Hải Vương.
Dù vậy, vì quỹ đạo của 2020 VN40 nghiêng mạnh so với mặt phẳng hoàng đạo, nên nếu nhìn từ hướng ngang mặt phẳng này, thiên thể vẫn ở rất xa Sao Hải Vương khi hai vật thể đạt các điểm gần Mặt Trời.
Việc phát hiện 2020 VN40 đến từ chương trình Khảo sát vật thể xa độ nghiêng lớn (LiDO), sử dụng Kính viễn vọng Canada - Pháp - Hawaii. Các quan sát còn có sự hỗ trợ của Đài quan sát Gemini và Kính viễn vọng Walter Baade.
Dữ liệu từ chương trình cho thấy quỹ đạo của 2020 VN40 nghiêng nhiều so với các hành tinh trong hệ Mặt Trời. Vật thể này nằm cách Mặt Trời khoảng 140 đơn vị thiên văn (AU), tương đương 140 lần khoảng cách giữa Trái Đất và Mặt Trời.
Với độ nghiêng lớn và chuyển động cộng hưởng khác biệt, 2020 VN40 được đánh giá là một "trường hợp ngoại lệ" giữa các TNO từng phát hiện. Các nhà khoa học cho rằng nó sẽ giúp mở rộng hiểu biết về những tương tác hấp dẫn xảy ra ở vùng rìa hệ Mặt Trời, nơi từng được cho là ít có tác động từ các hành tinh lớn.
Tiến sĩ Rosemary Pike cho biết, phát hiện này là bước tiến quan trọng trong việc tìm hiểu quá trình hình thành và tiến hóa của hệ Mặt Trời. Nó cho thấy cả những vùng xa xôi nhất cũng chịu ảnh hưởng từ Sao Hải Vương, và có thể chứa nhiều bí ẩn chưa được khám phá.
Việc tìm thấy 2020 VN40 không chỉ mang ý nghĩa khoa học, mà còn mở ra hy vọng về việc phát hiện thêm các thiên thể đặc biệt ở khu vực xa Mặt Trời - nơi vẫn còn là "vùng tối" của ngành thiên văn học hiện đại.
