Tin tứcThảo luận tại hội trường, nhiều đại biểu Quốc hội bày tỏ băn khoăn về việc thu hẹp quyền chất vấn của đại biểu HĐND quy định tại dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 115 Hiến pháp 2013.
Theo giải thích của Ban soạn thảo, có hai lý do để bỏ quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án Tòa án nhân dân, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân.
Thứ nhất là sắp tới, theo chủ trương của Đảng về kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện, sẽ không tổ chức Tòa án nhân dân và Viện Kiểm sát nhân dân cấp huyện mà thay thế bằng các Tòa án nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân khu vực không gắn với đơn vị hành chính cụ thể, nên không có HĐND ngang cấp để thực hiện quyền chất vấn.
Thứ hai là tuy Hiến pháp không quy định thẩm quyền chất vấn, HĐND vẫn thực hiện được thẩm quyền giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương (bao gồm giám sát hoạt động của Tòa án nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân và các cơ quan nhà nước khác trên địa bàn) và HĐND vẫn có quyền kiến nghị với các cơ quan, tổ chức hữu quan.
Phát biểu đầu tiên, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy (Đà Nẵng) phản đối dự thảo nghị quyết hạn chế quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với chánh án tòa án và viện trưởng viện kiểm sát.
Đại biểu Thúy không đồng tình vì việc duy trì tòa án và viện kiểm sát cấp tỉnh song song với tòa án, viện kiểm sát khu vực gây khó khăn trong việc thuyết phục đại biểu HĐND và cử tri về việc mất quyền chất vấn.
Mặc dù không gắn với đơn vị hành chính, tòa án và viện kiểm sát khu vực vẫn xử lý công dân thuộc các đơn vị hành chính cụ thể.
Không để dân bị oan sai không biết sẽ nhờ cậy ai chất vấn để bảo vệ quyền lợi của họ - bà Thúy đề nghị trước khi thông qua mô hình Tòa án nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân khu vực, Quốc hội xem xét kĩ về việc tổ chức thực hiện giám sát đối với các cơ quan này.
Nữ đại biểu cũng cho rằng hai lý do mâu thuẫn. Nếu tòa án, viện kiểm sát khu vực không gắn với đơn vị hành chính thì thẩm quyền giám sát của HĐND đối với các cơ quan này ở mức nào? Có phải chỉ ngang với giám sát doanh nghiệp trung ương?
Theo đại biểu, điều đáng quan ngại nhất là lập luận của Ban soạn thảo đã "đánh đồng các hình thức giám sát khác nhau", trong khi chúng có ý nghĩa, vai trò và hiệu lực pháp lý rất khác nhau. Giám sát việc tuân thủ Hiến pháp, pháp luật và quyền kiến nghị hoàn toàn không thể thay thế cho quyền chất vấn - vốn là hình thức giám sát trực tiếp, công khai, buộc người bị chất vấn phải trả lời trực tiếp và chịu trách nhiệm về câu trả lời của mình.
Không có quyền chất vấn, đại biểu HĐND sẽ khó có thể yêu cầu Chánh án hoặc Viện trưởng ra trước kỳ họp HĐND để trả lời cụ thể từng vấn đề, đối thoại công khai với đại biểu và cử tri. "
Mặt khác, việc Hiến pháp không quy định rõ thẩm quyền chất vấn đại biểu HĐND đối với chánh án và viện trưởng trái với nghị quyết 27-NQ/TW.
Nghị quyết này nhấn mạnh sự thống nhất, phân công rành mạch, phối hợp chặt chẽ và kiểm soát quyền lực trong, giữa các cơ quan nhà nước, kết hợp các cơ chế kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực và thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ, trách nhiệm giải trình, công khai, minh bạch.
Vì tất cả những lý do trên, bà Thúy đề nghị Quốc hội xem xét giữ lại quy định về thẩm quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với chánh án, viện trưởng trong Hiến pháp. Trên cơ sở đó luật chuyên ngành quy định cụ thể, phù hợp với mô hình tổ chức mới.
Tán thành với việc cần phải giữ lại quy định về quyền chất vấn của đại biểu HĐND với Chánh án Tòa án nhân dân và Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân cấp tỉnh, đại biểu Lê Xuân Thân (Khánh Hòa) cho hay, không còn HĐND cấp huyện nữa nên người chất vấn Chánh án và Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân cấp huyện không còn, nhưng vẫn còn Tòa án cấp khu vực và Viện Kiểm sát cấp khu vực.
Vì vậy trách nhiệm của Chánh án Tòa án nhân dân và Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân cấp tỉnh nặng nề hơn, bao quát hơn so với trước, cần phải giữ lại quy định trên.
Dự kiến Quốc hội sẽ tổ chức thảo luận lần hai tại hội trường về nội dung này vào ngày 16/6.
