Đừng nghĩ rằng người trẻ sẽ không mắc sa sút trí tuệ. Thực tế, “bóng đen” của căn bệnh này đã dần bao phủ cả nhóm người trẻ tuổi. Để đối phó với sa sút trí tuệ thì chủ động phòng ngừa sớm chính là chìa khóa vàng.
Việc duy trì chế độ ăn giàu dinh dưỡng, bổ sung 10 nhóm thực phẩm tăng cường chức năng não bộ sẽ giúp rất nhiều trong việc giảm nguy cơ tiến triển bệnh.
Các dạng sa sút trí tuệ thường gặp
Cao Mẫn Mẫn, chuyên gia dinh dưỡng người Đài Loan (Trung Quốc) cho biết, các dạng sa sút trí tuệ thường gặp gồm: bệnh Alzheimer (dạng phổ biến nhất), sa sút trí tuệ thể Lewy, sa sút trí tuệ thùy trán hay còn gọi là thùy thái dương và các thể bệnh khác như sa sút trí tuệ hỗn hợp.
1. Bệnh Alzheimer
• Thường xuất hiện sau 65 tuổi.
• Triệu chứng sớm: giảm trí nhớ rõ rệt, hay quên việc mới xảy ra, lặp lại câu chuyện nhiều lần.
• Đây là dạng phổ biến nhất trong các loại sa sút trí tuệ.
2. Sa sút trí tuệ thể Lewy
• Thường gặp sau 70 tuổi.
• Ngoài suy giảm trí nhớ, người bệnh có thể xuất hiện triệu chứng giống Parkinson: cứng cơ, run tay, dáng đi không vững, kèm theo thay đổi nhận thức rõ rệt.
3. Sa sút trí tuệ thùy trán - thùy thái dương
• Khởi phát sớm hơn, từ sau 50 tuổi.
• Biểu hiện: thay đổi tính cách, hành vi bất thường, rối loạn cảm xúc và phản ứng xã hội.
4. Sa sút trí tuệ mạch máu
• Liên quan đến tai biến mạch máu não hoặc bệnh lý mạch máu não.
• Triệu chứng: suy giảm đột ngột về nhận thức, giảm tốc độ vận động, kém tập trung, phản ứng chậm chạp.
5. Sa sút trí tuệ do nguyên nhân khác
• Bao gồm: suy dinh dưỡng, chấn thương sọ não, rối loạn chuyển hóa, nhiễm trùng thần kinh trung ương…
• Một số trường hợp có thể hồi phục nếu được xử lý kịp thời.
Người trẻ cũng có nguy cơ “sa sút trí tuệ sớm”
Chuyên gia dinh dưỡng Cao Mẫn Mẫn nhấn mạnh, ngày càng nhiều trường hợp được chẩn đoán sa sút trí tuệ ở người dưới 65 tuổi.
• Điểm đặc trưng: não bộ thoái hóa nhanh hơn so với người lớn tuổi, triệu chứng cũng diễn tiến rõ rệt hơn.
• Nguyên nhân thường đa yếu tố, liên quan cả di truyền, lối sống, bệnh lý nền và môi trường.
• Giải pháp: chẩn đoán sớm, can thiệp tích cực có thể giúp cải thiện triệu chứng, làm chậm tiến triển bệnh.
Thực phẩm “bảo vệ não bộ” sẽ giúp giảm nguy cơ sa sút trí tuệ
Chuyên gia Cao Mẫn Mẫn cho biết, cốt lõi của chế độ ăn MIND là sự kết hợp giữa chế độ ăn Địa Trung Hải và DASH, tập trung vào các thực phẩm có lợi cho sức khỏe não bộ, đặc biệt là các loại rau xanh, quả mọng, cá béo và các loại đậu, đồng thời hạn chế các thực phẩm giàu chất béo bão hòa, đồ ngọt và thực phẩm chế biến sẵn.
Chế độ ăn này giúp ổn định huyết áp, giúp giảm viêm, chống lại stress oxy hóa, bảo vệ tim mạch và hỗ trợ chức năng não, làm chậm thoái hóa nhận thức, từ đó giảm nguy cơ mắc Alzheimer. Trong đó, có 10 nhóm thực phẩm quan trọng cho não bộ gồm:
1. Rau lá xanh đậm: như rau chân vịt (hay còn gọi cải bó xôi), bông cải xanh - nên ăn mỗi ngày 1 phần.
2. Rau củ nhiều màu sắc: như ớt chuông, cà tím, cà rốt - càng đa dạng màu sắc càng tốt.
3. Các loại hạt: hạnh nhân, óc chó… - mỗi ngày 1 muỗng canh.
4. Quả mọng: ưu tiên việt quất - ít nhất 2 lần/tuần.
5. Đậu và chế phẩm từ đậu: như đậu hũ, sữa đậu nành - tối thiểu 3 lần/tuần, tránh ăn nhiều đồ chiên xào.
6. Ngũ cốc nguyên hạt: yến mạch, gạo lứt, bánh mì nguyên cám - ít nhất 3 khẩu phần/ngày.
7. Thịt trắng (thịt gia cầm): như thịt gà - nên ăn ≥ 2 lần/tuần, thay thế dần cho thịt đỏ.
8. Cá biển sâu: như cá hồi, cá thu - 1 lần/tuần là lý tưởng nhất. Nếu không ăn cá, có thể bổ sung đạm từ đậu.
9. Dầu lành mạnh: dầu ô liu là lựa chọn hàng đầu, dùng cho chiên xào, trộn salad - nên dùng hằng ngày.
10. Rượu vang đỏ: có thể dùng điều độ 30–40 ml/ngày, tối đa 150 ml. Nếu không uống rượu, không cần ép buộc uống rượu này.
Thực phẩm nên hạn chế để giảm nguy cơ sa sút trí tuệ
Chuyên gia dinh dưỡng Cao Mẫn Mẫn nói, ngoài việc tăng cường thực phẩm tốt cho não, mọi người cần tránh hoặc giới hạn các loại thực phẩm có hại cho não như:
• Bơ, bơ thực vật: nên hạn chế tối đa.
• Phô mai: chỉ nên ăn 1 lần/tuần.
• Thịt đỏ và thịt chế biến sẵn: như thịt bò, thịt xông khói, xúc xích nên giới hạn ≤ 2 phần/tuần.
• Đồ chiên xào, thức ăn nhanh: gà rán, khoai tây chiên, hamburger…không ăn quá 1 lần/tuần.
• Đồ ngọt, bánh kẹo: kem, bánh ngọt, kẹo, bánh quy nên giới hạn ≤ 4 lần/tuần.
Bảo vệ não bộ ngay từ khi còn trẻ
Chuyên gia Cao Mẫn Mẫn nhấn mạnh: bảo vệ não bộ và phòng ngừa sa sút trí tuệ không nên chờ đến tuổi già mà hãy bắt đầu ngay từ hôm nay, mọi người hãy thực hiện ngay:
• Điều chỉnh chế độ ăn, ăn uống lành mạnh (nhiều rau củ quả, hạt, cá béo),
• Giảm dần các thói quen “hại não” như thiếu ngủ, chế độ ăn uống không lành mạnh (nhiều đường, đồ chiên xào, bỏ bữa ăn sáng), ít vận động, căng thẳng mãn tính, làm nhiều việc cùng lúc, nghe âm thanh cường độ lớn, mất nước và cô lập xã hội.
• Tích lũy từng chút thói quen tốt dành cho não mỗi ngày như ngủ đủ giấc, tập thể dục đều đặn, không ngừng học hỏi và rèn luyện trí não (đọc sách, học kỹ năng mới), giảm căng thẳng (tập thiền, yoga) và duy trì kết nối xã hội tích cực
Đây chính là “tấm khiên bảo vệ” tự nhiên cho não bộ, giúp mọi người duy trì trí nhớ minh mẫn, tinh thần sáng suốt và phòng ngừa sa sút trí tuệ sớm.
