Khi xã hội bước vào thời kỳ già hóa nhanh chóng, sa sút trí tuệ (còn gọi là mất trí nhớ) đang trở thành một vấn đề y tế công cộng ngày càng nghiêm trọng và không thể xem nhẹ.
Sa sút trí tuệ thường gặp ở người từ 65 tuổi trở lên và đặc biệt đáng lo ngại là tình trạng này đang có xu hướng trẻ hóa, nghĩa là ngày càng nhiều người dưới 65 tuổi cũng bắt đầu xuất hiện dấu hiệu mắc bệnh này.
Vì vậy, việc phòng ngừa sớm từ trước tuổi 60 và thiết lập lối sống bảo vệ não bộ là vô cùng cần thiết để làm chậm quá trình lão hóa thần kinh và giảm nguy cơ sa sút trí tuệ trong tương lai.
Can thiệp càng sớm càng tốt
Trần Quân Tịnh, Tổng Thư ký Hiệp hội Sa sút trí tuệ Đài Loan (Trung Quốc) cho biết, tỷ lệ mắc bệnh sa sút trí tuệ ngày càng gia tăng, một phần là do nhận thức của mọi người được nâng cao, ngày càng nhiều người hiểu rằng sa sút trí tuệ không chỉ là bệnh của người già. Khi xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ bị sa sút trí tuệ, điều quan trọng là phải tìm đến sự hỗ trợ y tế đúng đắn và kịp thời.
Điều này cho thấy các kiến thức về căn bệnh này đã được chia sẻ rộng rãi và trở nên phổ biến với nhiều người, đồng thời cũng là lời nhắc nhở rằng mọi người cần chủ động can thiệp từ sớm khi có các dấu hiệu nghi ngờ bị sa sút trí tuệ.
Mặt khác, sự gia tăng liên tục số người mắc sa sút trí tuệ cũng phản ánh thực tế rằng không ai trong chúng ta có thể xem nhẹ hay tránh khỏi nguy cơ này. Vì thế, mọi người phòng ngừa chủ động là cách ứng phó hiệu quả nhất đối với căn bệnh này.
Nguyên nhân gây sa sút trí tuệ rất phức tạp
Trương Gia Minh, bác sĩ chuyên khoa Di truyền và Sinh học phát triển người Đài Loan (Trung Quốc) cho biết: sa sút trí tuệ có hai nhóm nguyên nhân chính, bao gồm rối loạn chuyển hóa cholesterol và tình trạng viêm thần kinh mạn tính. Hai nguyên nhân này tác động qua lại và làm trầm trọng lẫn nhau, khiến cơ chế bệnh sinh của sa sút trí tuệ trở nên rất phức tạp.
Chính vì vậy, bác sĩ Trương Gia Minh nhấn mạnh: trong việc phòng ngừa và kiểm soát bệnh lý sa sút trí tuệ, làm thế nào để chống viêm đóng vai trò cực kỳ quan trọng và không thể thiếu.
Phụ nữ có nguy cơ sa sút trí tuệ cao hơn đàn ông
Nghiên cứu cho thấy, trong số những người mắc sa sút trí tuệ, phụ nữ chiếm khoảng 2/3, cao hơn đáng kể so với đàn ông. Nguyên nhân có thể liên quan đến sự suy giảm nội tiết tố estrogen sau giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh, gây ảnh hưởng đến chức năng của hệ thần kinh trung ương.
Bác sĩ chuyên khoa Thần kinh Dương Hân Đạt giải thích, nội tiết tố nữ estrogen vốn có tác dụng kháng viêm tự nhiên. Tuy nhiên, sau mãn kinh, nhiều phụ nữ gặp các triệu chứng rối loạn nội tiết như mất ngủ, căng thẳng, trầm cảm… những yếu tố này nếu kéo dài có thể làm tăng nguy cơ sa sút trí tuệ.
Vì vậy, bác sĩ Dương Hân Đạt nhấn mạnh rằng: không nên đơn giản cho rằng sa sút trí tuệ ở phụ nữ chỉ do thiếu hụt hormone, mà cần đánh giá toàn diện cả thể chất lẫn tâm lý.
Bác sĩ Trương Gia Minh lưu ý rằng, phụ nữ sau mãn kinh, nồng độ estrogen suy giảm đột ngột, cơ thể khó thích nghi kịp, từ đó có thể làm tăng nguy cơ tổn thương não bộ và suy giảm nhận thức.
Tuy nhiên, bác sĩ cảnh báo, việc bổ sung nội tiết tố thay thế (HRT) tuy có thể cải thiện triệu chứng mãn kinh và hỗ trợ thần kinh, nhưng lại tiềm ẩn rủi ro tăng nguy cơ ung thư vú. Theo một nghiên cứu qui mô lớn năm 2023 cho thấy, phụ nữ bổ sung nội tiết tố thay thế trong hơn 5 năm có nguy cơ ung thư vú tăng đến 26%.
Phòng ngừa sa sút trí tuệ từ lối sống hằng ngày
Bác sĩ Dương Hân Đạt nhấn mạnh rằng, việc bảo vệ sự toàn vẹn của não bộ là ưu tiên hàng đầu trong phòng ngừa sa sút trí tuệ. Điều quan trọng là phải duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc, tầm soát và điều trị sớm các vấn đề tăng huyết áp, tăng mỡ máu, tăng đường huyết để giảm nguy cơ tổn thương mạch máu não và các bệnh lý tim mạch liên quan, kiểm soát căng thẳng, tạo các mối quan hệ xã hội tốt. Về dinh dưỡng, bác sĩ Dương Hân Đạt khuyến nghị mọi người thực hiện:
• Chế độ ăn Địa Trung Hải: ăn nhiều rau xanh, trái cây, dầu ôliu, các loại hạt, các loại đậu và thực phẩm nguyên bản (ít qua chế biến), nó đã được chứng minh là có thể giảm đến 70% nguy cơ mắc bệnh alzheimer, đồng thời làm chậm tốc độ suy giảm nhận thức ở người lớn tuổi.
• Tăng cường các thực phẩm giàu omega-3: chẳng hạn như cá béo bao gồm cá thu, cá hồi, cá mòi… giúp chống viêm, bảo vệ màng tế bào thần kinh.
• Chống oxy hóa: dùng thực phẩm giàu polyphenol như quả mọng, nghệ, trà xanh.
• Giảm đường tinh luyện và chất béo xấu: tránh đồ ăn nhanh, thịt đỏ, thực phẩm chế biến sẵn…những yếu tố làm tăng viêm não.
Đây đều là những dinh dưỡng quan trọng giúp não bộ duy trì sức khỏe và hoạt động ổn định theo thời gian. Phòng ngừa sa sút trí tuệ không bắt đầu ở tuổi già mà cần thực hiện từ sớm, đặc biệt là trước tuổi 60.
