Tin tứcThống kê cho thấy, hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tại TPHCM đứng đầu cả nước với gần 50% số lượng startup và 40% cơ sở ươm tạo và hỗ trợ khởi nghiệp. Tuy nhiên, thành phố vẫn còn khoảng cách khá xa so với các trung tâm lớn trong khu vực như Singapore hay Jakarta.
Đặc biệt, dù có nhiều cơ hội, có sự hỗ trợ từ nhiều phía, sinh viên nói riêng và người trẻ nói chung vẫn đối mặt với rất nhiều thách thức khi khởi nghiệp.
Những rào cản khó vượt qua
ThS. Hoàng Thị Thoa, Giám đốc Trung tâm Đổi mới Sáng tạo và Khởi nghiệp, trường Đại học Công Thương TPHCM nhận định, các bạn trẻ khởi nghiệp hiện nay phải đối mặt với nhiều thách thức lớn như thiếu kinh nghiệm và kỹ năng quản lý khiến họ gặp khó khăn trong vận hành doanh nghiệp, quản lý tài chính và xử lý rủi ro.
Việc gọi vốn cũng là rào cản khi nhà đầu tư yêu cầu minh chứng rõ ràng về tiềm năng kinh doanh, trong khi các startup trẻ thường chưa có mô hình ổn định. Khi thị trường cạnh tranh khốc liệt, việc tìm kiếm khách hàng và định vị thương hiệu cần đòi hỏi chiến lược dài hạn mà sinh viên không dễ dàng thực hiện.
Một vấn đề khác là khó khăn trong tìm kiếm đội ngũ đồng hành, khi nhiều startup thiếu cộng sự có cùng tầm nhìn và kỹ năng phù hợp; cơ chế hỗ trợ khởi nghiệp còn hạn chế, thủ tục pháp lý phức tạp làm chậm quá trình phát triển...
Đồng quan điểm, TS. Trần Thị Ngọc Diệp - Trưởng Trung tâm Đổi mới Sáng tạo và Chuyển giao Công nghệ, trường Đại học Quốc tế (ĐHQG-HCM) cho rằng, giáo dục khởi nghiệp ở đa số các trường đại học vẫn chưa được triển khai đồng bộ.
Các môn khởi nghiệp chưa phải học phần bắt buộc, dẫn đến việc nhiều sinh viên, sau khi ra trường, thiếu kiến thức và kỹ năng để tự khởi nghiệp hoặc trở thành người đồng sáng tạo có thể sẵn sàng đóng góp trực tiếp vào sự đổi mới trong doanh nghiệp.
TS Diệp cũng cho rằng, hiện chưa có cơ chế hỗ trợ giảng viên, sinh viên thành lập doanh nghiệp trong trường để tận dụng cơ sở vật chất hiện đại, hệ sinh thái hỗ trợ và nguồn nhân lực liên ngành. Hệ sinh thái khởi nghiệp còn rời rạc, thiếu liên kết giữa nhà trường – doanh nghiệp – nhà nước, trong khi các vấn đề pháp lý và tài chính vẫn là rào cản lớn cản trở sinh viên hiện thực hóa ý tưởng.
Chính sách đồng bộ mới có thể thúc đẩy khởi nghiệp
TPHCM đang hướng tới các mục tiêu: Hình thành 5.000 startups; Số lượng đơn đăng ký sáng chế, văn bằng bảo hộ sáng chế tăng trung bình 16-18%/năm; Tỷ lệ khai thác thương mại hóa từ kết quả nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo đạt 8-10%; Tỷ lệ doanh nghiệp có hoạt động đổi mới sáng tạo đạt trên 40% trong tổng số doanh nghiệp.
Để hiện thực hóa những điều này, Thành phố đang triển khai nhiều chính sách để thúc đẩy hoạt động khởi nghiệp. Thành phố khuyến khích các trường đại học thành lập trung tâm đổi mới sáng tạo và trung tâm R&D, giúp sinh viên có môi trường thuận lợi để phát triển ý tưởng; hỗ trợ tài chính cho các dự án khởi nghiệp, với mức tối đa lên đến 400 triệu đồng/dự án.
Tuy nhiên, với 10 năm gắn bó cùng hoạt động sáng tạo và khởi nghiệp, ThS. Hoàng Thị Thoa cho rằng, để thúc đẩy hiệu quả các hoạt động sáng tạo và khởi nghiệp, cần tập trung thực hiện đồng bộ 5 yếu tố.
Thứ nhất, công tác truyền thông đóng vai trò then chốt trong việc lan tỏa tinh thần khởi nghiệp, cần truyền cảm hứng và cung cấp thông tin hữu ích về các chương trình hỗ trợ cho sinh viên.
Thứ hai, công tác hỗ trợ khởi nghiệp cần được triển khai mạnh mẽ thông qua các hoạt động tư vấn, cố vấn và đào tạo, giúp học sinh, sinh viên phát triển kỹ năng và hiện thực hóa ý tưởng. Điều này, nhiều trường đại học đã thực hiện rất tốt.
Thứ ba, thị trường hiện nay cạnh tranh khốc liệt, việc tìm kiếm khách hàng và xây dựng thương hiệu đòi hỏi chiến lược dài hạn. Chưa kể tới những khó khăn trong tìm kiếm đội ngũ đồng hành, khi nhiều startup thiếu cộng sự có cùng tầm nhìn và kỹ năng phù hợp.
Do đó, cần tạo môi trường hỗ trợ học sinh sinh viên khởi nghiệp thông qua không gian làm việc chung, vườn ươm, kết nối doanh nghiệp nhằm giúp các dự án có điều kiện phát triển lâu dài.
Thứ tư, hỗ trợ nguồn vốn cho các chương trình, dự án khởi nghiệp của học sinh sinh viên là yếu tố quan trọng để các ý tưởng có thể triển khai thực tế và mở rộng quy mô. Việc huy động vốn vẫn là một trở ngại lớn, khi các nhà đầu tư yêu cầu minh chứng rõ ràng về tiềm năng kinh doanh, trong khi nhiều startup trẻ vẫn chưa xây dựng được mô hình ổn định.
Thứ năm, cần hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ khởi nghiệp, tạo hành lang pháp lý thuận lợi để sinh viên có thể tiếp cận nguồn lực và phát triển doanh nghiệp một cách hiệu quả. Dù thành phố đã có chính sách hỗ trợ nhưng cơ chế hỗ trợ khởi nghiệp còn hạn chế, thủ tục pháp lý phức tạp làm chậm quá trình phát triển.
Theo ThS. Hoàng Thị Thoa, để khởi nghiệp thành công, ngoài các chính sách đồng bộ từ thành phố, từ các tổ chức và trường đại học, chính sinh viên cũng cần nhạy bén, linh hoạt, liên tục đổi mới, thích ứng nhanh nếu không muốn bị tụt hậu trước tốc độ thay đổi của công nghệ và thị trường.
ThS. Thoa nhận định rằng, trong tương lai, các mô hình khởi nghiệp sáng tạo sẽ phát triển mạnh mẽ nhờ sự ứng dụng công nghệ và xu hướng thị trường.
Startup công nghệ như AI, blockchain, dữ liệu lớn, Fintech, HealthTech sẽ tiếp tục dẫn đầu, mang lại lợi thế cạnh tranh trong nhiều lĩnh vực. Bên cạnh đó, khởi nghiệp xanh và kinh tế tuần hoàn sẽ thu hút sự quan tâm nhờ xu hướng tiêu dùng bền vững.
Nền tảng số và kinh tế chia sẻ cũng phát triển mạnh với sự bùng nổ của thương mại điện tử và các dịch vụ trực tuyến. Công nghệ giáo dục (EdTech) và y tế số (HealthTech) sẽ ngày càng phổ biến, giúp cá nhân hóa trải nghiệm người dùng.
Đồng thời, mô hình khai thác dữ liệu và AI sẽ trở thành xu hướng, giúp tối ưu hóa sản phẩm, dịch vụ. Hệ sinh thái khởi nghiệp cũng được mở rộng với sự hỗ trợ từ chính phủ, quỹ đầu tư và kết nối quốc tế.
Những startup biết tận dụng công nghệ, đổi mới mô hình kinh doanh và đáp ứng nhu cầu thị trường sẽ có cơ hội phát triển bền vững.
