Tin tứcKhác với công chức thiên về mệnh lệnh – hành chính, viên chức là lực lượng nghề nghiệp cung cấp dịch vụ công. Việc quản lý theo cùng một khuôn khổ khiến động lực sáng tạo suy giảm, trách nhiệm mờ nhạt và chất lượng dịch vụ công khó bứt phá.
Tinh thần chính của dự thảo là tăng quyền tự chủ cho đơn vị sự nghiệp và viên chức, đồng thời gắn chặt với trách nhiệm. Các đơn vị được chủ động tuyển dụng, đào tạo, đánh giá, khen thưởng, kỷ luật. Viên chức có quyền tham gia dự án, góp vốn, thương mại hóa nghiên cứu, đi biệt phái sang đại học, doanh nghiệp.
Cơ chế kiểm soát rủi ro và xung đột lợi ích được nhấn mạnh, yêu cầu công khai tiêu chí tuyển dụng, bảng mô tả việc làm, định mức, giá dịch vụ và kết quả đầu ra.
Dự thảo bổ sung hình thức phỏng vấn – xét hồ sơ bên cạnh thi tuyển để hút nhân tài khu vực tư, gắn với khung năng lực thống nhất, hội đồng độc lập, phỏng vấn cấu trúc và đánh giá “ẩn danh.” Thử việc có mục tiêu, đánh giá sau 6–12 tháng là hàng rào cuối cùng.
Đánh giá viên chức sẽ dựa trên sản phẩm – kết quả gắn vị trí việc làm, làm căn cứ trả lương, quy hoạch, bổ nhiệm. KPI phải tránh “bệnh thành tích,” cân bằng giữa khối lượng và chất lượng, bổ sung chỉ số hài lòng người dân, đánh giá đồng cấp và ngoại kiểm.
Với nghiên cứu – kinh doanh, lợi ích công và tư phải có “tường lửa”: kê khai, công khai lợi ích liên quan, phê duyệt độc lập khi tham gia doanh nghiệp. Doanh thu từ thương mại hóa trí tuệ sẽ chia minh bạch giữa cá nhân, đơn vị và ngân sách.
Dự thảo phân loại đơn vị sự nghiệp theo nhiệm vụ. Dịch vụ thiết yếu như y tế, giáo dục phổ thông Nhà nước phải giữ vai trò chủ đạo. Các dịch vụ bổ trợ có thể áp dụng cơ chế đặt hàng – đấu thầu công khai để công và tư cùng tham gia.
Tự chủ tài chính gắn với “khế ước dịch vụ công”: Nhà nước đặt hàng, đơn vị cam kết chất lượng – thời gian – giá, ngân sách chi trả theo kết quả. Cơ chế giá chuyển từ bao cấp cơ sở cung ứng sang trợ giá người dân, đảm bảo nhóm yếu thế vẫn tiếp cận dịch vụ.
Song song, cần chương trình bồi dưỡng lãnh đạo về quản trị công, kế toán quản trị, mua sắm công, cùng hạ tầng số giám sát nhân sự, tài chính. Với chênh lệch vùng miền, cơ chế điều tiết, phụ cấp thu hút và quỹ bình đẳng sẽ giúp địa phương khó khăn duy trì chuẩn tối thiểu.
Lộ trình thực hiện dự kiến thí điểm tại bệnh viện tuyến tỉnh, đại học công lập, viện nghiên cứu, công bố chỉ số đầu ra và quy chế tuyển – dùng – đãi ngộ sau 12–24 tháng, rồi mở rộng theo “cuốn chiếu.”
Cốt lõi của Luật Viên chức (sửa đổi) là chuyển từ “quản lý đầu vào” sang “quản trị theo đầu ra.” Khi chất lượng dịch vụ công được đo lường, so sánh, thưởng – phạt công bằng, người dân sẽ là đối tượng hưởng lợi lớn nhất.
Dự luật kỳ vọng giúp viên chức được tin cậy như những người làm nghề chuyên nghiệp, khu vực sự nghiệp công lập cạnh tranh lành mạnh, và dịch vụ công tiến gần chuẩn mực xã hội kỳ vọng.
