Tin tứcTại phiên họp, quyền Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng cho biết dự thảo đang đề xuất 5 nhóm chính sách lớn vừa tháo gỡ điểm nghẽn cung ứng vật liệu cho đầu tư công, vừa tăng giám sát để chống thất thoát tài nguyên và trục lợi.
Trọng tâm đầu tiên là cấp phép hoạt động khoáng sản nhóm III, IV (vật liệu xây dựng thông thường) theo cơ chế linh hoạt hơn nhằm đáp ứng nhu cầu khổng lồ của các dự án đầu tư công, PPP, các công trình trọng điểm quốc gia, dự án phòng chống thiên tai, dự án cấp bách.
Cùng với đó, dự thảo sửa tiêu chí khoanh định khu vực không đấu giá để bảo đảm nguồn vật liệu cho các công trình cụ thể, tránh đứt gãy nguồn cung.
Điểm thứ hai, dự thảo cho phép cấp phép thăm dò xuống sâu, mở rộng phạm vi đối với các tổ chức, cá nhân đang khai thác hợp pháp mà chưa cần điều chỉnh quy hoạch trước. Sau khi thăm dò xong, cơ quan quản lý sẽ cập nhật kết quả vào quy hoạch khoáng sản bảo đảm quản lý thống nhất, kịp thời.
Điểm thứ ba, dự luật bổ sung một chương riêng về quản lý đất hiếm: từ chiến lược quốc gia, cơ chế dự trữ, bảo vệ đến quy định thăm dò, khai thác, chế biến. Đây là nhóm khoáng sản liên quan trực tiếp đến các chuỗi công nghệ - quốc phòng, cần cách tiếp cận khác với vật liệu xây dựng thông thường.
Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải chỉ ra nghịch lý giá vật liệu xây dựng leo thang gây đội chi phí dự án, trong khi đấu giá mỏ lại “tấp nập” trả giá rất cao.
Theo ông, nguyên nhân gốc rễ là khảo sát - đánh giá trữ lượng thiếu chính xác và quản lý sau đấu giá lỏng lẻo: “Mỏ cấp phép 300.000 m³, thực tế có thể 600.000 - 1.000.000 m³. Đấu giá trúng giá cao vẫn có lời vì khai thác vượt trữ lượng mà không bị kiểm soát chặt”.
Ông đề nghị siết chuẩn điều tra địa chất, đo đạc trữ lượng, giám sát khai thác thực tế và thiết kế lại cơ chế để bình ổn giá.
Từ thực tế Thái Nguyên, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải cũng cảnh báo tình trạng đẩy giá đấu giá mỏ dựa trên “khoảng tối” trữ lượng, đồng thời nhấn mạnh yêu cầu bảo vệ môi trường, hoàn thổ sau khai thác và chia sẻ lợi ích với địa phương cộng đồng nơi có khoáng sản: “Ngồi trên mỏ vàng nhưng vẫn nghèo” không thể kéo dài.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng đề xuất không chỉ riêng đất hiếm, mà nên thiết kế một chương về khoáng sản chiến lược (bao gồm đất hiếm), tạo khung pháp lý tổng quát và giao Chính phủ quy định chi tiết cho từng loại, tránh tình trạng “vá chỗ này, hở chỗ kia”.
Giải trình, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà khẳng định sửa luật lần này tập trung phục vụ đầu tư công (cao tốc, hạ tầng trung ương - địa phương), song mọi cơ chế linh hoạt phải đi kèm kiểm soát quyền lực, chuẩn mực môi trường và trách nhiệm hậu phân cấp.
Với khoáng sản chiến lược như đất hiếm, ông nhấn mạnh cần cơ chế đặc biệt, quản lý tập trung từ điều tra, thăm dò, khai thác đến chế biến không phân cấp cho địa phương nhằm bảo đảm an ninh tài nguyên, chuỗi cung ứng và yêu cầu đối ngoại - quốc phòng.
Quyền Bộ trưởng Trần Đức Thắng cho biết Bộ sẽ tiếp tục rà soát, hoàn thiện để vừa tạo “làn xanh” thủ tục cho dự án công vừa bịt lỗ hổng gây thất thoát, lãng phí, tiêu cực.
