Tin tứcTrong hơn một thập niên, ngành công nghiệp ôtô Trung Quốc được ca ngợi là biểu tượng thành công. Những cái tên như BYD, Geely thay thế các thương hiệu quốc tế, biến quốc gia này thành thị trường ôtô lớn nhất thế giới từ năm 2009 và hiện là nước xuất khẩu xe số một toàn cầu.
Tuy nhiên, đằng sau bức tranh tăng trưởng rực rỡ ấy đang lộ rõ nhiều gam màu u ám: lợi nhuận suy giảm, doanh số chững lại và tình trạng dư thừa công suất đe dọa toàn ngành.
Nguyên nhân trực diện nhất nằm ở cuộc chiến giá kéo dài hơn hai năm. Giá trung bình một chiếc xe mới tại Trung Quốc dự kiến chỉ còn khoảng 24.000 USD trong năm nay thấp hơn 21% so với năm 2021.
Các hãng xe liên tục tung khuyến mãi, từ bảo hiểm miễn phí, gói vay ưu đãi, cho đến những tính năng độc đáo như… nồi lẩu tích hợp. Cách cạnh tranh “tận diệt” này được các nhà hoạch định chính sách gọi là “neijuan” sự xoáy vào bên trong đầy hỗn loạn.
Kết quả, nhiều hãng xe dù giành được thị phần vẫn đối diện thua lỗ. BYD, “ngôi sao” lớn nhất ngành, báo lợi nhuận ròng quý gần nhất giảm gần 30% và sản lượng sụt hai tháng liên tiếp lần đầu từ năm 2020. GWM cũng chứng kiến lợi nhuận nửa đầu năm giảm 10%. Các hãng nhỏ hơn, nhất là xe điện, thậm chí rời bỏ thị trường nhiều hơn số gia nhập mới trong năm 2024.
Bức tranh còn nghiêm trọng hơn khi nhìn vào công suất. Năm 2024, doanh số xe con đạt 27,6 triệu chiếc nhưng công suất sản xuất lên đến 55,6 triệu chiếc gấp đôi nhu cầu thực tế.
Tình trạng này khiến các hãng buộc phải chạy đua khuyến mãi để “xả hàng”, tạo vòng luẩn quẩn lỗ chồng lỗ.
Các lựa chọn “thuốc đắng” như cắt giảm nhà máy, hạn chế mở mới hay thúc đẩy sáp nhập dường như bất khả thi. Ngành ôtô đặc biệt là xe điện đã trở thành tài sản chiến lược của Trung Quốc suốt 15 năm qua.
Nhiều chính quyền địa phương còn khuyến khích đầu tư mở rộng bằng ưu đãi thuế, đất đai, thậm chí cứu trợ doanh nghiệp sắp phá sản như trường hợp Nio năm 2020.
Việc đóng cửa hay hợp nhất nhà máy cũng đồng nghĩa nguy cơ thất nghiệp hàng loạt khi ngành này hiện sử dụng khoảng 5 triệu lao động. Nhiều hãng chỉ tạm thời cắt ca làm, giảm lương hoặc chuyển từ hợp đồng dài hạn sang ngắn hạn giải pháp tình thế nhiều rủi ro.
Trong nửa đầu 2025, doanh số ôtô Trung Quốc tăng 11,4% so với cùng kỳ năm trước nhưng phần lớn nhờ chính sách miễn thuế và khuyến khích đổi xe cũ. Niềm tin tiêu dùng vẫn yếu, chỉ số khảo sát của NBS ở mức 89 điểm thấp xa so với hơn 120 điểm trước đại dịch. Fitch dự báo tâm lý này sẽ tiếp tục suy giảm trong nửa cuối năm.
Trên thị trường quốc tế, xuất khẩu từng tăng gấp 6 lần trong giai đoạn 2020-2024, đạt gần 6 triệu chiếc. Nhưng xu thế bảo hộ ở Mỹ và châu Âu, cộng thêm chiến lược nội địa hóa sản xuất của các tập đoàn như BYD, SAIC và Chery, đang đe dọa kênh xuất khẩu này.
Nếu nhu cầu trong nước yếu đi, còn thị trường nước ngoài bị thu hẹp, nguy cơ khủng hoảng tài chính diện rộng là không thể xem nhẹ.
