Tin tứcNgười phát ngôn Farhan Haq dẫn thông điệp của Tổng Thư ký Antonio Guterres: nguy cơ hạt nhân hiện ở “mức báo động cao”, mọi hành động có thể dẫn tới tính toán sai lầm hay leo thang với hậu quả thảm khốc cần bị ngăn chặn. Ông nhắc lại di chứng khủng khiếp của hơn 2.000 vụ thử trong 80 năm qua như một lời cảnh tỉnh.
Tuyên bố mạnh mẽ này được đưa ra sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump thông báo lệnh nối lại thử nghiệm hạt nhân sau 33 năm tạm dừng.
Trả lời báo chí trên chuyên cơ Không lực Một ngày 30/10, ông Trump nói đã chỉ thị thử trở lại vì “những quốc gia khác đang thử nghiệm” và Washington nên có động thái tương xứng.
Nhà Trắng dự kiến công bố các địa điểm thử trong thời gian tới; song Tổng thống khẳng định Mỹ vẫn theo đuổi mục tiêu phi hạt nhân hóa.
Động thái của Mỹ ngay lập tức kích hoạt phản ứng quốc tế. Từ Matxcơva, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết Nga chưa nhận được thông báo chính thức về thay đổi lập trường của Washington, đồng thời nhấn mạnh lệnh cấm thử vẫn có hiệu lực.
Ông nhắc lại thông điệp trước đó của Tổng thống Vladimir Putin: nếu một nước từ bỏ lệnh hoãn thử, Nga sẽ hành động tương ứng.
Bắc Kinh cũng gửi tín hiệu kiềm chế. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Quách Gia Côn bày tỏ hy vọng Mỹ nghiêm túc thực hiện các nghĩa vụ theo Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBT) và tuân thủ lệnh hoãn thử.
Từ Tehran, Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi gọi kế hoạch nối lại thử nghiệm là một bước thụt lùi, có thể đe dọa hòa bình và an ninh quốc tế.
Cơ quan giám sát chuyên trách cũng lên tiếng. Thư ký Điều hành Tổ chức Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBTO) Robert Floyd cảnh báo mọi vụ thử nổ hạt nhân sẽ tổn hại nghiêm trọng tới nỗ lực không phổ biến vũ khí hạt nhân và an ninh toàn cầu.
Ông khẳng định hệ thống giám sát của CTBTO luôn sẵn sàng phát hiện mọi vụ thử nổ và cung cấp dữ liệu cho các quốc gia thành viên; đồng thời coi thời điểm phức tạp hiện nay là cơ hội để các nhà lãnh đạo cùng hành động, thúc đẩy phê chuẩn CTBT và hướng tới thế giới không còn thử vũ khí hạt nhân.
Ở chiều kinh tế, công nghiệp quốc phòng, công ty phân tích Govini ước tính việc Mỹ đầu tư trở lại cho hạ tầng thử nghiệm và vũ khí hạt nhân có thể mang lợi ích cho một loạt tập đoàn như Honeywell International, BWX Technologies, Chugach Alaska Corp, Jacobs Solutions… vốn cung cấp dịch vụ xây dựng, vận hành, hỗ trợ kỹ thuật các địa điểm thử.
Lợi ích thương mại này đối mặt với rủi ro chính trị - pháp lý lớn trong bối cảnh phản ứng quốc tế ngày càng gay gắt và áp lực đạo đức - môi trường gia tăng.
