Nhưng các chuyên gia tâm lý cảnh báo, chính điều này khiến trẻ mất khả năng đối mặt với khó khăn và học cách tự lập – yếu tố quan trọng nhất để trưởng thành.
Thuật ngữ “phụ huynh máy cắt cỏ” dùng để chỉ những cha mẹ luôn chủ động dẹp bỏ mọi trở ngại trong cuộc sống của con, từ việc học, bạn bè đến công việc hằng ngày. Một khảo sát của Child Mind Institute (Mỹ) cho thấy 76% phụ huynh vẫn sắp xếp các việc cá nhân như đặt lịch bác sĩ cho con dù con đã 18–28 tuổi, và hơn 20% vẫn giúp con làm bài tập ở bậc đại học.
“Cha mẹ can thiệp quá mức sẽ khiến con không học được cách tự giải quyết vấn đề,” nhà tâm lý học Stephanie Samar nhận định.
1. Giải quyết vấn đề trước khi con nhận ra
Những phụ huynh “máy cắt cỏ” thường phản ứng nhanh với mọi khó khăn của con. Họ dự đoán rủi ro và tìm cách loại bỏ nó trước khi con kịp nhận thấy.
Giáo sư Julie Lythcott-Haims (Đại học Stanford, Mỹ) cho rằng, hành động này khiến trẻ không thể rèn kỹ năng giải quyết vấn đề và học hỏi từ thất bại. “Bảo vệ con là điều dễ hiểu, nhưng ngăn mọi rủi ro có thể khiến con không trưởng thành được,” bà nói.
2. Nói thay con trong mọi tình huống
Từ buổi họp phụ huynh đến khi gọi món ăn, những bậc cha mẹ này thường trả lời thay con. Hành động tưởng chừng nhỏ lại gửi đi thông điệp rằng ý kiến của trẻ không quan trọng, làm giảm sự tự tin.
“Trẻ cần được thực hành giao tiếp để hình thành bản lĩnh. Cha mẹ nói thay chỉ khiến con phụ thuộc,” bà Lythcott-Haims chia sẻ.
3. Can thiệp vào học tập và bạn bè
Không ít phụ huynh trực tiếp sửa bài tập, làm dự án hay liên hệ giáo viên thay con. Có người còn giám sát cả mối quan hệ bạn bè, can thiệp vào cách con giao tiếp.
Tác giả Madeline Levine, chuyên nghiên cứu tâm lý trẻ em, nhấn mạnh: “Cha mẹ nên hướng dẫn chứ không làm thay. Trẻ cần chịu trách nhiệm với việc học của mình.”
4. Không để con chịu hậu quả
Khi con nộp bài muộn hay xích mích với bạn, nhiều cha mẹ vội vàng đứng ra xin lỗi hoặc dàn xếp. Tiến sĩ Angela Duckworth (Đại học Pennsylvania) cho rằng, sự kiên trì chỉ được rèn qua thất bại. “Nếu không được trải nghiệm hậu quả, trẻ sẽ không biết cách đứng dậy sau sai lầm.”
5. Lên kế hoạch mọi thứ
Khi toàn bộ lịch học, thể thao, giải trí đều do cha mẹ sắp xếp, trẻ mất khả năng tự quản lý thời gian và ra quyết định. Một báo cáo của Solution Health (Mỹ) cho thấy trẻ có lịch trình quá dày đặc dễ lo âu, trầm cảm hơn so với nhóm được tự chủ.
6. Làm việc nhà thay con
Nhiều phụ huynh làm việc nhà thay con vì “làm cho nhanh”, nhưng vô tình tước đi cơ hội học kỹ năng sống cơ bản. Nghiên cứu 85 năm của Đại học Harvard chỉ ra, những đứa trẻ tham gia việc nhà từ nhỏ có xu hướng thành công và hạnh phúc hơn trong tương lai.
7. So sánh con với người khác
Dù có ý tốt, việc so sánh con với anh chị em hay bạn bè chỉ khiến trẻ tự ti và áp lực. “Hãy công nhận nỗ lực và thành tích của riêng con. Đó là cách giúp trẻ xây dựng giá trị bản thân,” chuyên gia Stephanie Samar khuyên.
Các chuyên gia cho rằng, điều con trẻ cần nhất không phải là con đường bằng phẳng mà là cơ hội được vấp ngã, học cách đứng lên và tự tin đi tiếp. Khi cha mẹ luôn “cắt cỏ” hộ con, họ có thể đang dọn phẳng luôn cả hành trình trưởng thành của chính đứa trẻ.