Tin tứcTại Nhật Bản, có một hiện tượng xã hội âm thầm tồn tại suốt hàng chục năm qua, đó là những người tự nguyện biến mất khỏi cuộc sống, không để lại bất kỳ dấu vết nào. Họ được gọi là “johatsu”, dịch nôm na là “những người bốc hơi”. Mỗi năm, ước tính có khoảng 80.000 người chọn cách rời bỏ gia đình, công việc, bạn bè và quá khứ, để bắt đầu lại ở một nơi khác với thân phận hoàn toàn mới.
Bỏ lại sau lưng nợ nần, bạo hành và áp lực xã hội
Những người “johatsu” thường mang trên vai những gánh nặng mà họ cảm thấy không thể tiếp tục chịu đựng: nợ nần chồng chất, hôn nhân đổ vỡ, mất việc, áp lực thi cử hay các mối quan hệ gia đình độc hại. Ở Nhật Bản — nơi chuẩn mực xã hội đặt nặng sự thành công và danh dự — thất bại cá nhân đôi khi được xem là điều khó chấp nhận. Trong hoàn cảnh đó, với nhiều người, lựa chọn biến mất có vẻ dễ dàng và ít đau đớn hơn là đối diện với sự kỳ thị hay thậm chí nghĩ đến cái chết.
Một số “johatsu” rời đi để trốn tránh bạo lực gia đình, sự truy đuổi của xã hội đen hoặc rắc rối với người thân. Người khác lại đơn giản chỉ cảm thấy lạc lõng giữa một xã hội quá nhiều áp lực vô hình, khiến họ không thể tìm được lối thoát trong cuộc sống cũ.
Những chuyến đi trong đêm và dịch vụ giúp biến mất
Khi quyết định “bốc hơi”, nhiều người tìm đến các nhóm chuyên nghiệp được gọi là “night movers” — những đơn vị chuyên giúp khách hàng biến mất không dấu vết. Hoạt động công khai, những dịch vụ này thậm chí có cả văn phòng và website riêng, nhưng lại giữ bí mật tuyệt đối về thân phận khách hàng.
Nhiệm vụ của “night movers” là đưa “johatsu” rời khỏi nhà vào ban đêm, sắp xếp chỗ ở bí mật và xóa sạch dấu vết. Họ có thể khiến một vụ bỏ đi trông như một vụ trộm hoặc bắt cóc nhằm đánh lạc hướng người tìm kiếm.
Trong khi đó, do luật bảo mật thông tin cá nhân tại Nhật Bản rất nghiêm ngặt, người thân của các “johatsu” không thể nhờ cảnh sát truy tìm. Phương án duy nhất là thuê thám tử tư với chi phí không hề nhỏ, mà kết quả chưa chắc đã khả quan.
Vì sao chọn “bốc hơi” thay vì tự sát?
Ở Nhật Bản, truyền thống văn hóa rất coi trọng thể diện và danh dự gia đình. Trong lịch sử, không ít người chọn tự sát để giữ danh dự cho bản thân và gia đình. Tuy nhiên, cái chết cũng kéo theo hệ lụy tài chính nặng nề cho người thân. Ví dụ, nếu một người tự tử ở tàu điện hoặc tòa nhà, gia đình họ có thể phải chịu khoản phí khổng lồ cho việc xử lý hậu quả.
Chính vì vậy, nhiều người coi “johatsu” là cách để tiếp tục sống mà không gây tổn hại cho người ở lại. “Bốc hơi” được xem là hình thức tự giải thoát ít đau đớn hơn về cả thể xác lẫn trách nhiệm tài chính cho gia đình.
Những linh hồn lạc lối trong bóng tối
Bộ phim tài liệu Johatsu: Into Thin Air của hai nhà làm phim người Đức — Andreas Hartmann và Arata Mori — đã theo dấu một số “johatsu” trong hành trình ẩn mình. Mất hơn 6 năm thực hiện, bộ phim lột tả một xã hội ngầm nơi những người “bốc hơi” sống trong những căn phòng chật hẹp, làm các công việc thời vụ hoặc bất hợp pháp để tồn tại.
Nhiều người trong số họ vẫn theo dõi người thân từ xa. Sự day dứt, tiếc nuối về cuộc sống cũ thường xuyên ám ảnh, nhưng nỗi sợ đối mặt với quá khứ lại lớn hơn.
Một điều bất ngờ là hiện tượng mất tích trong các gia đình Nhật Bản thường mang tính chu kỳ. Nhiều người “johatsu” tiết lộ bố mẹ họ từng mất tích khi họ còn nhỏ. Có trường hợp người thân của “johatsu” cũng chọn cách biến mất, để lại khoảng trống khó bù đắp trong gia đình.
Nhật Bản — nơi dễ sống ẩn danh nhất thế giới
Hiện tại, Nhật Bản không có cơ sở dữ liệu quốc gia về người mất tích. Cảnh sát cũng không thể tiếp cận thông tin tài chính nếu không có lệnh tòa. Chính sách bảo mật thông tin cá nhân nghiêm ngặt vô tình biến đất nước này thành nơi lý tưởng cho những ai muốn sống ngoài lề xã hội mà không sợ bị lần ra dấu vết.
Dù hiện tượng này gắn với văn hóa Nhật, nhưng ý tưởng về việc biến mất để làm lại cuộc đời không phải điều xa lạ với phương Tây. Tại Mỹ hay châu Âu, từng có các chuyên gia hỗ trợ người nổi tiếng hoặc cá nhân gặp rắc rối biến mất khỏi cuộc sống công khai.
Bộ phim Johatsu: Into Thin Air sẽ được công chiếu tại Australia trong bối cảnh chi phí sinh hoạt và áp lực xã hội tăng cao, như lời nhắc nhở rằng không ai miễn nhiễm với cảm giác tuyệt vọng. Đạo diễn Hartmann chia sẻ: “Không bao giờ là quá muộn để quay đầu. Luôn có cơ hội để đoàn tụ và làm lại cuộc sống, dù đã mất bao lâu đi nữa”.
