Tin tứcDù được kỳ vọng tạo ra nguồn quỹ bền vững, nhiều lo ngại về nguồn vốn, thủ tục và nguy cơ bị trục lợi vẫn được đặt ra.
Theo dự thảo, Quỹ nhà ở sẽ hoạt động theo mô hình đơn vị sự nghiệp công lập, là một quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách. Quỹ sẽ được nhà nước hỗ trợ vốn điều lệ ban đầu và tự chủ tài chính khi vận hành ổn định. Đây là bước ngoặt chính sách, chuyển từ hỗ trợ sở hữu sang đảm bảo an sinh, cung cấp nơi ở ổn định cho người lao động thu nhập thấp.
Mô hình này được xem là giúp giảm gánh nặng cho ngân sách khi nhà cho thuê được sử dụng luân phiên, thay vì bán hoặc cấp phát. Ông Nguyễn Vũ, Giám đốc Trung tâm giao dịch bất động sản Căn Nhà Mới, nhận định việc tập trung cho thuê sẽ tạo lập quỹ ổn định, giúp người thuê an tâm, không lo bị thu hồi.
Chuyên gia kinh tế Huỳnh Phước Nghĩa kiến nghị cần cơ chế phối hợp rõ ràng giữa quỹ quốc gia và quỹ địa phương, đồng thời tận dụng quỹ nhà tái định cư chưa sử dụng để bổ sung vào quỹ cho thuê. Bộ Xây dựng cũng được khuyến nghị mở rộng đối tượng thụ hưởng, bao gồm cả người thuê trọ trong khu dân cư, nhóm chiếm số lượng lớn tại các đô thị.
Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch HoREA, đề xuất công nhận khu nhà trọ do cá nhân, hộ gia đình đầu tư cho thuê dài hạn là một loại hình nhà ở xã hội. Theo ông, điều này sẽ giúp khoảng 200.000 chủ nhà trọ cả nước tiếp cận vốn ưu đãi từ quỹ để nâng cấp cơ sở vật chất.
Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng thành công của Quỹ nhà ở quốc gia phụ thuộc vào việc tháo gỡ hai nút thắt lớn: vốn và thủ tục hành chính.
TS Cấn Văn Lực đề xuất quỹ nên vận hành theo mô hình có thu - có chi, không vì lợi nhuận nhưng phải đảm bảo thu hồi vốn. Ông gợi ý cơ cấu vốn gồm 30-35% từ ngân sách và hoạt động quỹ, 40% từ người thụ hưởng và doanh nghiệp, 20% từ tiền sử dụng đất nhà ở xã hội trong dự án thương mại.
Trong khi đó, ông Nguyễn Quốc Bảo, Chủ tịch CLB Bất động sản TP.HCM, chỉ ra thủ tục xin dự án nhà ở xã hội hiện mất 3-4 năm, làm chi phí đội lên và nản lòng doanh nghiệp. Ông kiến nghị rút ngắn thời gian cấp phép còn 3-4 tháng, thậm chí cho phép triển khai trước, hậu kiểm sau.
Nhiều ý kiến đồng tình rằng thủ tục cần đơn giản hóa, giao trách nhiệm nghiệm thu công trình cho chủ đầu tư, cơ quan nhà nước chỉ hậu kiểm nhằm tránh nhũng nhiễu và giảm chi phí tuân thủ pháp luật.
Kinh nghiệm quốc tế cho thấy bài học rõ ràng. Hàn Quốc đã thành lập Korea & Housing để trực tiếp triển khai dự án quỹ đất đô thị xây dựng nhà ở xã hội, phân loại dân số theo thu nhập và phân bổ hỗ trợ phù hợp. Singapore cũng thành công với chương trình nhà ở công cộng do HDB quản lý, xây dựng và bán nhà giá rẻ với các khoản vay ưu đãi, đồng thời chú trọng quy hoạch đô thị hợp lý.
Các chuyên gia nhận định Việt Nam có thể học hỏi cách phân loại thu nhập và tinh giản thủ tục, từ đó giúp Quỹ nhà ở quốc gia đạt mục tiêu 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội, đồng thời vận hành bền vững và minh bạch./.
