Sữa đậu nành là một trong những thức uống đi kèm phổ biến trong bữa sáng của nhiều người châu Á, nhờ chứa protein thực vật chất lượng cao.
Chính vì vậy, nhiều người xem sữa đậu nành là thức uống dưỡng sinh, không chỉ giúp làm đẹp da, chống lão hóa, mà còn được cho là có khả năng phòng ngừa ung thư.
Tuy nhiên, cũng có những trường hợp phụ nữ uống sữa đậu nành hằng ngày nhưng lại mắc ung thư vú, khiến dư luận đặt ra câu hỏi: liệu sữa đậu nành là thực phẩm phòng chống ung thư hay ngược lại, tiềm ẩn nguy cơ gây ung thư?
Mọi người hãy cùng theo dõi bác sĩ đông y giàu kinh nghiệm người Hồng Kông (Trung Quốc) Tạ Gia Văn đưa ra những phân tích và giải đáp về sữa đậu nành dựa trên góc nhìn khoa học dinh dưỡng và y học cổ truyền.
Sữa đậu nành gây ung thư hay chống ung thư?
Trên các mạng xã hội từng có thông tin cho rằng, một phụ nữ vì muốn bổ sung phytoestrogen (hay còn gọi là estrogen thực vật) nên đã uống sữa đậu nành hằng ngày, nhưng sau đó lại mắc ung thư vú. Lý do được đưa ra là estrogen có khả năng kích thích tế bào tăng sinh và phát triển; khi nồng độ estrogen quá cao có thể làm tăng tốc độ phân chia và nhân lên của tế bào tuyến vú, từ đó gia tăng nguy cơ ung thư vú.
Một số nghiên cứu cũng cho thấy, thực phẩm từ đậu nành có thể kích thích sự phát triển của khối u trong một số điều kiện nhất định. Tuy nhiên, vấn đề này vẫn còn nhiều tranh luận khoa học: liệu sữa đậu nành là yếu tố nguy cơ hay ngược lại, nó có tác dụng bảo vệ chống ung thư?
Isoflavone trong đậu nành không phải là estrogen thật sự
Bác sĩ Tạ Gia Văn giải thích rằng, ung thư vú có nhiều yếu tố nguy cơ, trong đó chế độ ăn chỉ là một phần. Những yếu tố khác như di truyền, lối sống và môi trường cũng có thể góp phần quan trọng trong việc hình thành bệnh ung thư.
Trong đậu nành, isoflavone là một hợp chất thực vật (phytoestrogen) có cấu trúc tương tự estrogen, nhưng không phải estrogen thật sự. Isoflavone có thể mô phỏng một phần tác dụng của estrogen, song hiệu lực yếu hơn rất nhiều so với nội tiết tố tự nhiên.
Một số nghiên cứu cho thấy, isoflavone trong đậu nành có thể mang lại lợi ích đối với các vấn đề sức khỏe liên quan đến nội tiết tố nữ, đồng thời giúp làm giảm nguy cơ ung thư vú. Thực tế, phụ nữ châu Á có thói quen ăn nhiều thực phẩm từ đậu nành và tỷ lệ mắc ung thư vú tại châu Á thấp hơn so với các quốc gia Âu - Mỹ, điều này phần nào củng cố quan điểm trên.
Vì vậy, không nên kiêng kỵ sữa đậu nành hay các thực phẩm từ đậu nành, mà điều quan trọng là cách sử dụng hợp lý, cân đối trong chế độ ăn uống lành mạnh.
Các lợi ích sức khỏe từ sữa đậu nành
1. Giúp giảm cholesterol máu
Sữa đậu nành không chứa cholesterol, đồng thời giàu axit béo không bão hòa đa, có tác dụng hỗ trợ giảm cholesterol toàn phần trong máu, từ đó góp phần cải thiện sức khỏe tim mạch.
2. Ổn định đường huyết
Hàm lượng carbohydrate trong sữa đậu nành thấp, nhưng lại cung cấp đạm thực vật và chất xơ dồi dào, giúp ổn định đường huyết và hạn chế tình trạng tăng đường máu sau ăn.
3. Bảo vệ tim mạch
Isoflavone trong đậu nành có tác dụng hỗ trợ giảm mỡ máu, nhờ đó góp phần giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và xơ vữa động mạch.
4. Hỗ trợ giảm cân, kiểm soát cân nặng
Sữa đậu nành ít calo nhưng giàu protein và chất xơ, nếu uống trước bữa ăn có thể tạo cảm giác no, giúp hạn chế ăn quá nhiều trong bữa chính và hỗ trợ quá trình giảm cân lành mạnh.
5. Làm đẹp da, chống lão hóa
Isoflavone trong đậu nành giúp làm chậm quá trình lão hóa buồng trứng, kích thích tái tạo da và duy trì độ ẩm tự nhiên. Ngoài ra, thành phần axit linoleic trong đậu nành có thể ức chế sự hình thành melanin, giúp da sáng tự nhiên và đều màu hơn.
Những người nào không nên hoặc cần hạn chế uống sữa đậu nành?
1. Người có hệ tiêu hóa – tỳ vị yếu
Trong đậu nành chứa nhiều chất xơ và carbohydrate phức tạp khó tiêu hóa, dễ gây đầy hơi, chướng bụng hoặc khó chịu đường ruột. Những người có tỳ vị hư nhược, dễ rối loạn tiêu hóa nên hạn chế uống sữa đậu nành, đặc biệt là khi bụng đói.
2. Người mắc bệnh lý tuyến giáp
Isoflavone trong đậu nành có thể ảnh hưởng đến chức năng tuyến giáp. Đối với bệnh nhân suy giáp, khuyến nghị không nên tiêu thụ quá 50g protein từ đậu nành mỗi ngày, đồng thời tránh lạm dụng các thực phẩm có hàm lượng đậu nành cao (như bột đạm đậu nành, sản phẩm tinh chiết isoflavone), vì chúng thường chứa nồng độ isoflavone đậm đặc hơn.
Uống sữa đậu nành đúng cách - đủ lượng
1. Liều lượng hợp lý
• Người trưởng thành khỏe mạnh: 200–300 ml/ngày (khoảng 1 ly), tối đa không quá 500 ml/ngày.
• Trẻ em >2 tuổi: có thể dùng với lượng ít hơn (100 - 150 ml/ngày), không thay thế hoàn toàn sữa công thức hoặc sữa bò.
• Người cao tuổi: có thể dùng 1 ly mỗi ngày để bổ sung đạm thực vật, hỗ trợ tim mạch và xương khớp.
2. Thời điểm uống
• Nên uống sau bữa ăn sáng hoặc giữa buổi chiều, giúp bổ sung năng lượng và tạo cảm giác no, tránh uống khi bụng đói để không gây cồn cào, khó tiêu.
• Không nên uống ngay trước khi đi ngủ, dễ gây đầy bụng hoặc tiểu đêm.
3. Cách uống an toàn
• Lắc đều hoặc khuấy kỹ trước khi uống để tận dụng hết dinh dưỡng.
• Tránh pha sữa đậu nành với đường quá nhiều, sẽ làm tăng nguy cơ thừa calo. Có thể kết hợp với yến mạch, hạt óc chó hoặc hạnh nhân để tăng giá trị dinh dưỡng.
• Không uống cùng với thuốc kháng sinh nhóm tetracyclin hoặc thuốc chứa sắt, kẽm vì có thể làm giảm hấp thu khoáng chất.
