Tin tứcQuyết định được thông qua lúc 14 giờ 38 phút theo giờ địa phương (tức 16 giờ 08 phút tại Hà Nội) tại Kỳ họp lần thứ 20 của Ủy ban liên Chính phủ Công ước 2003 về bảo vệ Di sản Văn hóa Phi vật thể của UNESCO.
Đây là di sản thứ 17 của Việt Nam được UNESCO ghi vào Danh sách Di sản Văn hóa Phi vật thể, một cột mốc quan trọng trong quá trình bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống dân tộc.
Theo đánh giá của Ủy ban liên Chính phủ Công ước 2003, hồ sơ đề cử Nghề làm tranh dân gian Đông Hồ đáp ứng đầy đủ tiêu chí ghi danh vào danh sách cần bảo vệ khẩn cấp. Tranh Đông Hồ vốn gắn bó sâu sắc với đời sống tinh thần người Việt, đặc biệt là các lễ tiết truyền thống như Tết Nguyên đán, Tết Trung Thu, cùng các nghi lễ thờ cúng tổ tiên.
Tuy nhiên, đến nay chỉ còn vài hộ gia đình tại Bắc Ninh còn duy trì nghề. Nghệ nhân lành nghề ngày càng ít, trong khi thế hệ trẻ giảm quan tâm do nghề khó bảo đảm sinh kế và nhu cầu sử dụng tranh in khắc gỗ suy giảm. Một số công đoạn như vẽ mẫu, khắc ván in đòi hỏi nhiều năm rèn luyện, khiến việc truyền dạy gặp khó khăn.
Các bản khắc gỗ – được xem là “báu vật gia truyền” – chỉ có thể lưu giữ qua nhiều thế hệ nghệ nhân. Đây cũng là điểm nhấn thể hiện chiều sâu tri thức dân gian và giá trị độc bản của tranh Đông Hồ.
Trong hồ sơ, Việt Nam đề xuất kế hoạch bảo vệ cụ thể gồm: mở lớp truyền nghề, kiểm kê di sản, thiết kế mẫu tranh mới, đa dạng hóa thị trường tiêu thụ, cải thiện nguồn nguyên liệu và trang bị bảo hộ cho nghệ nhân. UNESCO đánh giá đây là những hoạt động khả thi, bền vững và đặt cộng đồng thực hành ở vị trí trung tâm.
Hồ sơ cũng thể hiện rõ sự tham gia tích cực của các gia đình làm nghề, từ khâu kiểm kê đến xây dựng nội dung đề cử. Di sản hiện đã được đưa vào Danh mục kiểm kê Di sản Văn hóa Phi vật thể quốc gia và được cập nhật thường xuyên.
UNESCO khuyến nghị Việt Nam tiếp tục tích hợp di sản vào hệ thống giáo dục, cả chính quy và phi chính quy, nhằm khuyến khích thế hệ trẻ hiểu, trân trọng và chủ động gìn giữ nghề truyền thống.
Nghề làm tranh dân gian Đông Hồ ra đời cách đây khoảng 500 năm tại khu phố Đông Khê (Bắc Ninh). Tranh được sáng tác hoàn toàn thủ công: từ vẽ mẫu, khắc ván, làm màu đến in trên giấy dó phủ hồ điệp. Màu sắc của tranh đều có nguồn gốc tự nhiên – đỏ từ sỏi son, vàng từ hoa hòe, xanh từ lá chàm, trắng từ sò điệp phong hóa, đen từ tro lá tre.
Tranh Đông Hồ phản ánh sinh động đời sống nông nghiệp truyền thống qua các chủ đề: tranh thờ, chúc tụng, lịch sử, sinh hoạt, phong cảnh… gắn với phong tục treo tranh ngày Tết.
Cục Di sản văn hóa nhấn mạnh, việc tranh Đông Hồ được UNESCO ghi danh có ý nghĩa đặc biệt đối với cộng đồng nghệ nhân và công chúng. Đây là sự khẳng định giá trị lịch sử – nghệ thuật của di sản, đồng thời là động lực mạnh mẽ để bảo vệ một nghề truyền thống đang đối mặt nguy cơ biến mất.
Tính đến nay, Việt Nam có 37 di sản được UNESCO ghi danh, trong đó Bắc Ninh sở hữu nhiều di sản tiêu biểu như Quan họ, Ca trù, Tín ngưỡng thờ Mẫu… cùng Nghề làm tranh dân gian Đông Hồ – niềm tự hào của địa phương và của văn hóa Việt Nam trên trường quốc tế.
