Tin tứcÔng Trump tuyên bố hai bên đã “đạt đồng thuận về hầu hết mọi vấn đề” và một thỏa thuận thương mại có thể được ký “khá sớm”, mở ra triển vọng chấm dứt chuỗi leo thang “ăn miếng trả miếng” làm chao đảo kinh tế toàn cầu nhiều tháng qua.
Theo phát biểu sau chuyến công du châu Á, Nhà Trắng sẵn sàng giảm mức thuế áp lên hàng hóa Trung Quốc từ 57% xuống 47% sau khi đạt tiến triển trong các hồ sơ gai góc như nhập khẩu đậu nành, đất hiếm và fentanyl.
Ông Trump cũng tiết lộ kế hoạch thăm Bắc Kinh vào tháng 4/2026, một tín hiệu ngoại giao cho thấy Washington - Bắc Kinh muốn khép lại giai đoạn căng thẳng bằng các cam kết mang tính lộ trình.
Ở chiều ngược lại, Bắc Kinh thông báo những điều chỉnh tương ứng trong các biện pháp đối phó thương mại.
Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết hai bên đã “trao đổi sâu về các vấn đề kinh tế, thương mại quan trọng và đạt được đồng thuận trong việc giải quyết chúng”.
Điểm nhấn là thỏa thuận tạm ngừng một năm các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc, đổi lại Mỹ hoãn thực thi quy định mở rộng danh sách công ty Trung Quốc bị hạn chế mua công nghệ Mỹ trong cùng thời gian. Đây là “đổi - nhận” hiếm hoi khi cả hai đều đặt lợi ích chuỗi cung ứng lên ưu tiên, đồng thời tạo cửa sổ cho đàm phán chi tiết các lĩnh vực nhạy cảm.
Giới tài chính nhìn nhận thận trọng nhưng tích cực. Ông Vasu Menon, Giám đốc chiến lược đầu tư Ngân hàng OCBC (Singapore), đánh giá việc Mỹ giảm thuế, Trung Quốc mua đậu nành Mỹ và Washington tiếp cận nguồn đất hiếm là những bước đi đúng hướng để hạ nhiệt xung đột. Tuy vậy, ông nhấn mạnh thị trường cần thêm chi tiết và đặc biệt là cơ chế thực thi để xác tín thỏa thuận không chỉ dừng ở tuyên bố.
Tranh chấp thương mại thời gian qua không chỉ là câu chuyện thuế. Song song tăng thuế là siết kiểm soát xuất khẩu, danh sách đen công nghệ và trừng phạt tài chính làm rung lắc từ công nghệ cao đến vận tải biển.
Một bình luận trên New York Times của cây bút Nicholas Kristof nêu quan điểm: khi Tổng thống Trump vội áp thuế cao hồi tháng 4, ông đánh giá thấp khả năng “đi đường vòng” của Trung Quốc ở những mặt hàng Mỹ tưởng nắm lợi thế như đậu nành, trong khi lại xem nhẹ mức độ Mỹ phụ thuộc vào đất hiếm lĩnh vực mà Trung Quốc gần như nắm quyền chi phối.
Thực tế, Trung Quốc hiện xử lý - tinh chế hơn 90% đất hiếm toàn cầu, là nguồn duy nhất của sáu loại đất hiếm nặng và thống trị sản xuất nam châm đất hiếm, vật liệu cốt lõi của công nghiệp hiện đại: từ drone, ô tô điện, máy bay, tuốc bin gió, thiết bị điện tử đến vũ khí.
Một chiếc tàu ngầm có thể cần tới 4 tấn đất hiếm; với công nghiệp quốc phòng, bất ổn nguồn cung đồng nghĩa đình trệ dây chuyền. Bắc Kinh từng sử dụng “đòn bẩy” này với Nhật Bản năm 2010 nên việc áp - gỡ kiểm soát đất hiếm trong tranh chấp hiện nay không gây bất ngờ.
Chỉ hai ngày sau khi ông Trump công bố thuế quan trong "Ngày giải phóng" tháng 4, Trung Quốc tuyên bố kiểm soát xuất khẩu một số loại đất hiếm, rồi đến tháng 10 mở rộng đáng kể các biện pháp này. Các nhà phân tích nhận định Mỹ hiện không thể nhanh chóng tìm nguồn thay thế.
