Tin tứcTrong chuyến thăm Trung Quốc, Tổng thống Putin nói: “Về việc Ukraine gia nhập EU, chúng tôi chưa bao giờ phản đối. NATO lại là một câu chuyện khác”.
Phát biểu này được xem là khác thường, bởi nhiều năm qua Nga luôn thể hiện thái độ dè chừng với bất kỳ động thái nào đưa Ukraine tiến gần phương Tây.
Theo giới quan sát, phát biểu này có thể nhằm tạo dựng hình ảnh “người kiến tạo hòa bình” trước Tổng thống Mỹ Donald Trump, đồng thời kéo dài thời gian đàm phán. Lý do là quá trình gia nhập EU thường mất hàng chục năm, trong khi NATO có thể mang lại những bảo đảm an ninh rõ ràng và nhanh chóng hơn.
Hồi năm 2013, khi Tổng thống Ukraine Viktor Yanukovych từ chối ký thỏa thuận liên kết với EU, làn sóng biểu tình bùng phát khắp nước này. Một năm sau, Kiev ký thỏa thuận nhưng phương Tây vẫn nghi ngờ lập trường của Moscow.
George Beebe, Giám đốc chiến lược tại Viện Quincy (Mỹ), cho rằng tuyên bố của ông Putin là chiến thuật nhằm đổi lấy cam kết loại trừ khả năng Ukraine vào NATO, đồng thời củng cố quyền kiểm soát tại vùng Donbass. Nga hiện nắm giữ khoảng 88% khu vực này và từng gợi ý sẽ “đóng băng” giới tuyến nếu Kiev chấp nhận từ bỏ lãnh thổ.
Theo chuyên gia Rafael Loss thuộc Hội đồng Quan hệ Đối ngoại châu Âu (ECFR), Tổng thống Putin có thể xem việc Ukraine gia nhập EU như “cái giá cần thiết” để loại NATO khỏi bàn đàm phán. Moscow cũng có thể tận dụng ảnh hưởng từ các quốc gia thành viên EU vốn có quan điểm thân Nga như Hungary hay Slovakia để làm chậm tiến trình mở rộng của khối.
Etienne Soula, chuyên gia tại Quỹ Marshall Đức, phân tích rằng với Nga, NATO luôn là mối đe dọa quân sự trực tiếp, trong khi EU chủ yếu được xem là một liên minh kinh tế - chính trị, không thể sánh bằng sức răn đe quân sự. Thêm vào đó, tiến trình gia nhập EU đòi hỏi cải cách lâu dài, tạo điều kiện để Moscow tìm cách gây ảnh hưởng trong từng giai đoạn.
Từ phía Kiev, ưu tiên hàng đầu vẫn là những bảo đảm an ninh thực chất. Ông Soula nhấn mạnh: “Nếu không có sự cam kết từ Mỹ, tư cách thành viên EU sẽ trở nên vô nghĩa”. Dù EU có điều khoản phòng thủ chung, nhưng khả năng răn đe Nga khó hiệu quả nếu thiếu sự hậu thuẫn từ Washington.
Ông Loss cho rằng phát biểu của ông Putin chỉ mang tính chiến thuật, nhằm kéo dài thời gian và tìm cách giảm bớt sức ép trừng phạt từ phương Tây. Trên thực tế, một cơ chế bảo đảm an ninh lâu dài cho Ukraine, với sự tham gia của Mỹ và các cường quốc châu Âu, vẫn được xem là vấn đề phức tạp nhất trong mọi thỏa thuận hòa bình tiềm năng.
Ukraine khẳng định Nga không có quyền quyết định Kiev được hay không được gia nhập bất kỳ tổ chức nào. NATO cũng nhiều lần tuyên bố Moscow không thể có quyền phủ quyết việc mở rộng của liên minh.
Tổng thống Putin cho biết ông đã trao đổi với Tổng thống Mỹ Donald Trump về vấn đề an ninh Ukraine tại hội nghị thượng đỉnh ngày 15/8. “Trong trường hợp xung đột kết thúc, chúng ta có những phương án để bảo đảm an ninh cho Ukraine. Tôi tin rằng vẫn có cơ hội để đạt được đồng thuận”, ông Putin nói.
