Tin tứcThành tựu của họ được vinh danh vì đã chứng minh hiệu ứng đường hầm cơ học lượng tử ở quy mô vĩ mô và lượng tử hóa năng lượng trong mạch điện một bước ngoặt giúp biến những hiện tượng tưởng chừng chỉ tồn tại ở cấp độ hạt thành công nghệ hữu ích cho đời sống.
Trong vật lý lượng tử, đường hầm là hiện tượng một hạt có thể xuyên qua rào cản mà theo cơ học cổ điển là bất khả thi. Thí dụ quen thuộc: một quả bóng ném vào tường sẽ bật ngược trở lại, nhưng ở cấp độ nguyên tử, hạt có thể đi xuyên qua “bức tường” nhờ cơ chế lượng tử.
Điểm đột phá của ba nhà khoa học đoạt giải Nobel năm nay là chứng minh được hiện tượng kỳ lạ này có thể quan sát ở cấp độ vĩ mô liên quan đến nhiều hạt cùng lúc.
Bằng việc xây dựng các hệ thống điện siêu dẫn, họ cho thấy một dòng điện có thể chuyển đổi trạng thái như thể “đi xuyên qua tường” tạo tiền đề cho công nghệ lượng tử mới.
Ông Olle Eriksson, Chủ tịch Ủy ban Nobel Vật lý, nhấn mạnh: “Thật tuyệt vời khi sau hàng thế kỷ, cơ học lượng tử vẫn tiếp tục mang đến bất ngờ và chứng minh giá trị thực tiễn. Nó là nền tảng của mọi công nghệ số hiện đại.”
Theo Ủy ban Nobel, phát hiện này mở ra triển vọng cho máy tính lượng tử, mật mã lượng tử và cảm biến lượng tử những lĩnh vực đang được xem là “cuộc cách mạng công nghệ” của thế kỷ 21. Các ứng dụng này có thể giúp giải quyết những bài toán mà máy tính hiện nay mất hàng nghìn năm mới xử lý được, đồng thời tạo ra chuẩn mực bảo mật thông tin mới an toàn tuyệt đối.
So với các giải thưởng Nobel Vật lý trước đây, thành tựu năm 2025 tiếp nối xu hướng tôn vinh những nghiên cứu nền tảng nhưng có ảnh hưởng sâu rộng đến công nghệ và kinh tế. Năm 2024, giải thưởng được trao cho hai giáo sư John J. Hopfield và Geoffrey E. Hinton “cha đẻ” của học máy với mạng nơ-ron nhân tạo.
Giải Nobel Vật lý là một trong năm giải thưởng danh giá nhất thế giới được trao từ năm 1901 theo di chúc của nhà phát minh Alfred Nobel. Giải thưởng gồm huy chương vàng và 11 triệu krona Thụy Điển (hơn 1 triệu USD). Tính đến nay, đã có 118 giải Nobel Vật lý được trao.
Người trẻ nhất từng nhận giải là William Lawrence Bragg (25 tuổi, năm 1915), trong khi người cao tuổi nhất là Arthur Ashkin (96 tuổi, năm 2018). Những phát minh được trao giải trước đây vẫn còn tác động sâu rộng như tia X của Wilhelm Röntgen (giải Nobel Vật lý đầu tiên năm 1901) hay thiết bị cảm biến ảnh CCD của Willard Boyle và George Smith (2009) nền tảng của công nghệ máy ảnh kỹ thuật số.
