Mali hoàn tất tiếp quản các mỏ vàng sau khi các công ty nước ngoài rút lui

Việc tiếp quản các mỏ vàng và không tiết lộ phương án tài chính cho thấy những thách thức phức tạp mà chính quyền Mali đang đối mặt trong nỗ lực giành lại quyền kiểm soát các nguốn tài nguyên thiên nhiên, tận dụng giá hàng hóa cao để thúc đẩy kinh tế. Đây cũng là xu hướng đang diễn ra tại một số quốc gia Tây Phi khác như Burkina Faso và Niger.

Chính quyền Mali đã công bố kế hoạch quốc hữu hóa các mỏ vàng từ năm 2024. Kể từ đó, họ đã gia tăng sức ép với các công ty khai thác khoáng sản nước ngoài thông qua việc tăng thuế, sửa đổi hợp đồng, siết chặt quy định và chuyển hướng khỏi các nhà đầu tư phương Tây để ưu tiên lợi ích từ Nga.

Mali hiện sản xuất khoảng 65 tấn vàng mỗi năm, trở thành nước sản xuất vàng lớn thứ hai châu Phi. Trong khi đó, giá vàng thế giới tiếp tục duy trì ở mức cao trong năm nay, chủ yếu do căng thẳng địa chính trị và các chính sách thuế quan của Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Tuy nhiên, việc khai thác hiệu quả các mỏ vàng tại Mali từ trước đến nay luôn là bài toán khó.

Mỏ Yatela ở khu vực Kayes phía tây Mali bị bỏ hoang từ năm 2016 sau khi Liên doanh Sadiola Exploration – gồm công ty AngloGold Ashanti (Nam Phi) và công ty IAMGOLD (Canada) – xác định rằng giá vàng thời điểm đó quá thấp khiến việc khai thác không còn hiệu quả dù mỏ vẫn còn trữ lượng chưa khai thác.

Mỏ Morila ở vùng Sikaso phía nam Mali cũng bị công ty Firefinch (Úc) từ bỏ vào năm 2022, sau khi mua lại cổ phần từ các công ty khai khoáng khổng lồ Barrick Mining và AngloGold Ashanti. Theo thông báo mới nhất của chính phủ, mỏ Morila để lại “gánh nặng môi trường và tài chính đáng kể”.

Chính phủ Mali cho biết, việc khôi phục hai mỏ này sẽ do Công ty Nghiên cứu và Khai thác Tài nguyên Khoáng sản Mali (SEMOS) – một đơn vị nhà nước mới thành lập – đảm nhiệm. Tuy nhiên, thông báo không nêu rõ hình thức vận hành và nguồn vốn cho kế hoạch này.

Dù vậy, việc khai thác hiệu quả giá trị còn lại tại Yatela và Morila được được đánh giá sẽ còn nhiều trở ngại, trong bối cảnh chính phủ Mali vẫn đang nỗ lực giành lại quyền kiểm soát tổ hợp khai thác vàng của Tập đoàn Barrick(Canada).

Tổ hợp khai thác vàng Loulo-Gounkoto vừa được chính quyền Mali tiếp quản vào đầu tháng 06, đánh dấu bước leo thang nghiêm trọng trong cuộc tranh chấp kéo dài liên quan đến thuế và quyền sở hữu.