Tin tứcĐộng thái diễn ra trong bối cảnh Bắc Kinh đẩy mạnh chính sách thu hút nhân tài, còn Washington áp dụng nhiều biện pháp hạn chế nghiên cứu và cắt giảm ngân sách khoa học.
Giáo sư Lưu Quân, chuyên gia thống kê hàng đầu thế giới, từng giảng dạy nhiều năm tại Đại học Harvard, đã quyết định rời Mỹ để về nước, nhận lời mời làm giáo sư danh dự tại Đại học Thanh Hoa. Ông cho biết, bên cạnh mong muốn chăm sóc mẹ già, việc trở về còn xuất phát từ lòng yêu nước và niềm tin vào tương lai khoa học Trung Quốc. “Tôi trở về vì tình yêu với giáo dục, khoa học và đất nước”, ông chia sẻ tại lễ chào mừng hôm 30/8.
Một trường hợp tiêu biểu khác là kỹ sư Châu Minh, cựu Kỹ sư trưởng Tập đoàn Altair – công ty công nghệ hàng đầu thế giới về phần mềm kỹ thuật và mô phỏng tính toán, từng tham gia phát triển Boeing 787, Airbus A380 và A350. Sau khi được vinh danh tại Học viện Kỹ thuật quốc gia Mỹ hồi tháng 2, ông rời Altair vào tháng 6 để đảm nhận vai trò Hiệu trưởng Trường Kỹ thuật thuộc Viện Công nghệ Phương Đông (thành phố Ninh Ba, tỉnh Chiết Giang). Ông cho biết mục tiêu là xây dựng đội ngũ kỹ sư phần mềm đẳng cấp thế giới, tăng năng lực đổi mới cho ngành sản xuất công nghệ cao Trung Quốc.
Không chỉ trong lĩnh vực kỹ thuật, nhiều nhà khoa học gốc Hoa trong ngành AI và y học cũng đang trở về. Bà Cao Đình, cựu quản lý nghiên cứu của Viện Nghiên cứu châu Á Microsoft (MSRA), đã rời Mỹ để gia nhập Viện Nghiên cứu Công nghiệp AI thuộc Đại học Thanh Hoa. Trước đó, ông Lưu Thiết Diên, nguyên Phó Chủ tịch MSRA, cũng trở về làm Hiệu trưởng Học viện Trung Quan Thôn, trung tâm nghiên cứu AI lớn tại Bắc Kinh.
Giới chuyên gia nhận định, các chính sách siết chặt tài trợ học thuật của Washington đang thúc đẩy xu hướng “chảy máu chất xám ngược” – khi nhân tài không còn ở lại Mỹ mà hồi hương về Trung Quốc.
Đáng chú ý, nhà khoa học nổi tiếng thế giới về ung thư Phùng Căn Sinh, giáo sư danh dự tại Đại học California, San Diego (UCSD), đã rời Mỹ sau 40 năm làm việc để gia nhập Phòng thí nghiệm Vịnh Thâm Quyến (SZBL), giữ chức Giám đốc Viện Nghiên cứu Ung thư. Ông xác nhận chấm dứt hợp đồng với UCSD từ ngày 31/7/2025.
Sự ra đi của ông Phùng diễn ra trùng thời điểm Chính phủ Mỹ cắt giảm mạnh ngân sách nghiên cứu. Theo đề xuất của chính quyền Trump công bố tháng 5/2025, chi tiêu cho Viện Y tế quốc gia (NIH) giảm 37%, còn Quỹ Khoa học quốc gia (NSF) giảm hơn 50%, khiến nhiều nhà khoa học mất nguồn tài trợ chủ chốt.
Trong khi đó, Trung Quốc đẩy mạnh các chính sách “ngàn nhân tài”, đầu tư mạnh cho AI, y học và công nghệ lõi, biến “hồi hương trí thức” thành động lực phát triển khoa học quốc gia. Nhiều chuyên gia nhận định, xu hướng này có thể định hình lại bản đồ khoa học toàn cầu, khi Trung Quốc ngày càng trở thành điểm đến hấp dẫn cho giới nghiên cứu quốc tế.
