Tin tứcTrong hơn 7 thập kỷ qua, các kế hoạch 5 năm đã trở thành công cụ định hướng vĩ mô quan trọng, góp phần đưa Trung Quốc từ một nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu thành “công xưởng của thế giới”, và nay là trung tâm đang lên về đổi mới công nghệ.
Dù đã từ bỏ mô hình kinh tế chỉ huy từ hàng chục năm trước, Bắc Kinh vẫn duy trì khuôn khổ này để vạch ra ưu tiên phát triển cho từng giai đoạn, phản ánh những bước ngoặt lớn trong lịch sử kinh tế hiện đại của đất nước.
Kế hoạch 5 năm đầu tiên (1953) khởi đầu cho công cuộc công nghiệp hóa, tập trung xây dựng các ngành công nghiệp nặng như thép, than, điện và cơ khí với sự hỗ trợ của Liên Xô. Trong vòng 5 năm, tỷ trọng công nghiệp nặng đã tăng từ 35,5% lên 45% sản lượng công nghiệp cả nước.
Những nền tảng quan trọng như nhà máy ô tô ở Trường Xuân, tập đoàn thép Angang hay nhà máy điện tử Bắc Kinh ra đời thời kỳ này, trở thành hạt nhân cho nhiều tập đoàn lớn hiện nay.
Sau giai đoạn đặt nền móng, Trung Quốc từng bước hướng tới phát triển công nghệ cao. Năm 1986, trong bối cảnh cải cách mở cửa, Bắc Kinh khởi động Chương trình 863, nhằm tạo đột phá trong các lĩnh vực mũi nhọn như công nghệ sinh học, hàng không vũ trụ, công nghệ thông tin và vật liệu mới.
Chương trình này, được lồng ghép vào nhiều kế hoạch sau đó, đã sản sinh ra hàng loạt thành tựu quan trọng như tàu vũ trụ Thần Châu, siêu máy tính Thiên Hà hay chip Loongson, đặt nền tảng cho tham vọng công nghệ quốc gia.
Khi khủng hoảng tài chính châu Á 1997 tác động mạnh đến khu vực, Bắc Kinh đã linh hoạt điều chỉnh trong kế hoạch phát triển cuối thập niên 1990. Xuất khẩu giảm, đầu tư suy yếu, nhưng Trung Quốc vẫn duy trì mức tăng trưởng hơn 8%/năm nhờ các chính sách kích cầu, cắt giảm lãi suất và đặc biệt là việc kéo dài các kỳ nghỉ lễ thành “tuần vàng” để thúc đẩy tiêu dùng.
Chính những biện pháp này đã giúp kinh tế ổn định, đồng thời đưa Trung Quốc bước vào nhóm quốc gia có thu nhập trung bình.
Bước sang đầu thế kỷ 21, gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đã mở ra giai đoạn hội nhập toàn cầu sâu rộng. Bắc Kinh thúc đẩy chiến lược “đi ra ngoài”, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư, mua bán - sáp nhập ở nước ngoài và mở rộng nghiên cứu phát triển tại thị trường quốc tế.
Lenovo thâu tóm mảng máy tính cá nhân của IBM, TCL mua lại hãng điện tử Schneider của Đức là những thương vụ tiêu biểu, giúp doanh nghiệp Trung Quốc nâng cao vị thế toàn cầu.
Dòng vốn đầu tư trực tiếp ra nước ngoài cũng tăng nhanh, từ vài tỷ USD đầu những năm 2000 lên hàng trăm tỷ USD trong thập niên sau.
Những năm gần đây, bối cảnh căng thẳng thương mại Mỹ - Trung, đặc biệt là việc Washington siết chặt xuất khẩu chip, đã khiến Bắc Kinh càng chú trọng đến tự chủ công nghệ.
Kế hoạch 5 năm lần thứ 14 (2021-2025) đặt đổi mới sáng tạo lên vị trí hàng đầu, ưu tiên trí tuệ nhân tạo, khoa học thần kinh, hàng không vũ trụ, công nghệ sinh học, xe điện và lưu trữ năng lượng. Nhờ đó, Trung Quốc đã đạt được những tiến bộ rõ rệt trong sản xuất chip và nổi lên như trung tâm đổi mới trong các lĩnh vực tiên tiến, từ robot hình người đến năng lượng sạch.
Từ những bước đi ban đầu trong công nghiệp nặng, qua giai đoạn đẩy mạnh công nghệ, xử lý khủng hoảng, mở cửa toàn cầu rồi vươn lên trong đổi mới, các kế hoạch 5 năm đã chứng minh tính linh hoạt và vai trò định hướng mạnh mẽ.
Kế hoạch lần thứ 15, dự kiến triển khai từ năm 2026, được kỳ vọng sẽ tiếp tục đưa Trung Quốc tiến xa hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu, đặc biệt ở các ngành công nghệ cao, đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững.