Tin tứcĐộng thái này đang tạo ra một gánh nặng nhân đạo và kinh tế khổng lồ cho chính quyền Kabul, vốn đã yếu kém và đang đối mặt với nhiều khó khăn.
Hồi cuối tháng 6, Tổ chức Di cư quốc tế (IOM) của Liên hợp quốc cho biết đã có hơn 700.000 người di cư Afghanistan bị trục xuất khỏi Iran trong năm nay. Riêng trong tháng 6, con số này là 256.000 người, trong đó có rất nhiều trẻ em.
Đến ngày 6/7, IOM tiếp tục cập nhật, chỉ trong 5 ngày đầu tháng 7, gần 250.000 người khác đã bị trục xuất, nâng tổng số người Afghanistan bị buộc rời khỏi Iran lên hơn 1 triệu người tính từ đầu năm 2025.
IOM cũng thống kê khoảng 90% số người hồi hương là không có giấy tờ, và 70% trong số đó bị cưỡng bức rời đi, bao gồm cả các gia đình đông người.
Đây là những người đã rời bỏ quê hương nghèo khó để tìm đường sang Iran làm việc, kiếm tiền gửi về nuôi gia đình.
Việc trục xuất gia tăng sau quyết định được đưa ra vào tháng 3 vừa qua của Chính phủ Iran, yêu cầu tất cả những người Afghanistan không có giấy tờ phải rời khỏi nước này.
Thứ trưởng Nội vụ Iran, ông Ali Akbar Pourjamshidian, đã tuyên bố trên đài truyền hình quốc gia rằng những người Afghanistan lưu trú bất hợp pháp ở Iran là "những người láng giềng đáng tôn trọng và là anh em cùng tín ngưỡng", nhưng ông cũng thừa nhận "khả năng của Iran cũng có giới hạn".
Trong thời gian gần đây, truyền thông Iran không ít lần tường thuật về những cuộc truy bắt người Afghanistan không có giấy tờ và cưỡng bức trục xuất họ về phía biên giới.
Tình hình trở nên tồi tệ hơn sau cuộc xung đột kéo dài 12 ngày gần đây giữa Iran và Israel.
Cuộc xung đột này đã khiến số lượng người tị nạn Afghanistan vượt biên hằng ngày tăng vọt từ khoảng 5.000 lên gần 30.000, theo ông Arafat Jamal, đại diện của Cơ quan Tị nạn Liên hợp quốc (UNHCR) tại Afghanistan.
Afghanistan, vốn đã đang phải vật lộn với sự sụp đổ kinh tế và cuộc khủng hoảng nhân đạo dai dẳng, đã hoàn toàn không chuẩn bị để tiếp nhận những đợt hồi hương quy mô lớn như vậy.
Kế hoạch ứng phó và nhu cầu nhân đạo năm 2025 đã kêu gọi tài trợ 2,42 tỉ USD cho Kabul, nhưng cho đến nay chỉ có 22,2% trong số này là được đảm bảo.
"Quy mô hồi hương thực sự đáng báo động, đòi hỏi một phản ứng quốc tế mạnh mẽ hơn và ngay lập tức hơn. Afghanistan không thể tự mình giải quyết vấn đề này", Tổng giám đốc IOM Amy Pope nhấn mạnh.
Trong khi đó, UNHCR cùng với các đối tác đang nỗ lực giải quyết các nhu cầu cấp thiết của những người bị trục xuất như thực phẩm, nước, nơi trú ẩn và bảo vệ. Tuy nhiên, các chương trình của họ đang chịu áp lực nghiêm trọng do nguồn tài trợ hạn chế. Cơ quan này đã phải cắt giảm mạnh viện trợ tiền mặt cho các gia đình hồi hương tại biên giới từ 2.000 USD cho mỗi gia đình xuống chỉ còn 156 USD.
Theo ước tính của Chính phủ Iran, trước hạn chót ngày 6-7, còn khoảng 4-6 triệu người Afghanistan ở nước này.
Trong số đó, ít nhất 2,5 triệu người được xác định cư trú bất hợp pháp, sinh sống qua ngày bằng những nghề nặng nhọc, thu nhập thấp như lao động chân tay.
Làn sóng hồi hương này đang đặt ra một thách thức nhân đạo chưa từng có cho Afghanistan và cộng đồng quốc tế.
