Tin tứcThỏa thuận được ký kết sau cuộc gặp tại Cairo (Ai Cập) giữa Tổng giám đốc IAEA Rafael Grossi và Ngoại trưởng Iran Abbas Araqchi. Đây được xem là bước đi nhằm khôi phục đầy đủ các hoạt động giám sát vốn bị gián đoạn sau loạt không kích của Mỹ vào các cơ sở hạt nhân của Iran hồi tháng 6 năm nay.
Trong bài đăng trên mạng xã hội X, Tổng giám đốc IAEA Rafael Grossi cho biết: “Hôm nay tại Cairo, tôi đã thống nhất với Ngoại trưởng Iran về các cơ chế thực tiễn để nối lại hoạt động thanh sát. Đây là bước tiến quan trọng và đi đúng hướng.”
Tuy vậy, nhiều ý kiến vẫn lo ngại “điểm mấu chốt” nằm ở phương thức thanh tra cụ thể, khi cả ông Grossi và ông Araqchi đều không đưa ra thông tin nào về vấn đề này tại cuộc họp báo chung.
Thỏa thuận đạt được trong bối cảnh châu Âu đe dọa sẽ tái áp đặt các lệnh trừng phạt từng được dỡ bỏ theo thỏa thuận hạt nhân năm 2015. Bộ ba Pháp, Anh và Đức (nhóm E3) đã kích hoạt cơ chế “snapback”, tức cho phép khôi phục toàn bộ trừng phạt của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, và quá trình này dự kiến kéo dài đến cuối tháng 9.
Các nước này cho biết sẽ chỉ dừng lại nếu Iran cho phép thanh sát, giải trình về kho dự trữ uranium làm giàu mức độ cao và đồng ý nối lại đàm phán hạt nhân với Mỹ.
Thỏa thuận ngày 9/9 giữa Iran và IAEA được xem là nhằm giải quyết hai điều kiện đầu tiên, song chưa rõ liệu có đủ để đáp ứng yêu cầu của châu Âu và tránh việc “snapback” hay không.
Ngoại trưởng Araqchi cảnh báo: “Nếu có bất kỳ hành động thù địch nào chống lại Iran - bao gồm tái áp đặt các nghị quyết trừng phạt của Hội đồng Bảo an - thì Iran sẽ coi những bước đi thực tiễn này là vô hiệu.”
IAEA cho biết trước các cuộc tấn công, Iran đã tích trữ đủ uranium làm giàu ở mức 60%, trong khi mức để có thể sản xuất vũ khí hạt nhân là 90%. Sau loạt không kích của Mỹ hồi tháng 6 thì hiện tình trạng của các kho dự trữ uranium này chưa rõ ràng.
Theo thước đo của IAEA và dữ liệu từ báo cáo hàng quý của cơ quan này, lượng uranium mà Iran đã tích trữ nếu được làm giàu hơn nữa thì sẽ đủ để sản xuất 10 vũ khí hạt nhân.
Ngay sau các đợt không kích nặng nề của Mỹ, quốc hội Iran đã thông qua luật đình chỉ hợp tác với IAEA, yêu cầu mọi hoạt động thanh sát phải được Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao phê duyệt.
Tuần trước, Tổng giám đốc IAEA Rafael Grossi cho biết các cuộc đàm phán hiện nhằm dung hòa giữa luật mới trong nội bộ Iran và cam kết lâu dài của nước này với tư cách là một thành viên của Hiệp ước Không phổ biến Vũ khí Hạt nhân (NPT).