Tin tứcDù đã đạt được những bước tiến nhanh chóng và đang cạnh tranh khốc liệt, song công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) vẫn bộc lộ nhiều hạn chế cơ bản. Đó là kết luận rút ra từ hội nghị Agents4Science 2025, sự kiện đầu tiên trên thế giới dành riêng cho các “nhà khoa học AI”.
Hội nghị Agents4Science 2025 diễn ra vào tuần trước theo hình thức trực tuyến, và mọi bài nghiên cứu được trình bày đều có các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) như ChatGPT, Claude hay Gemini được liệt kê là tác giả chính và người phản biện. Các học giả từ khắp nơi chia sẻ trải nghiệm sử dụng AI trong nghiên cứu khoa học, đồng thời chỉ ra những thách thức thực tế mà họ gặp phải.
AI gặp khó khi giữ mạch logic và độ tin cậy khoa học
Một nghiên cứu do ChatGPT của OpenAI và Claude của Anthropic thực hiện đã mô phỏng thị trường việc làm hai chiều, xử lý toàn bộ quy trình từ hình thành ý tưởng đến thiết kế thí nghiệm.
Tuy nhiên, nhóm nhận thấy AI gặp khó trong việc duy trì mạch logic và trọng tâm nghiên cứu, thường xuyên “quên” cập nhật tài liệu hỗ trợ, bịa đặt trích dẫn, và sinh ra các đoạn mã hoặc văn bản lặp lại cho đến khi có sự can thiệp của con người - một đội ngũ đang làm việc tại một nền tảng chuyên về việc làm có trụ sở ở California, Mỹ.
Trong một bài trình bày khác, Gemini của Google phân tích chính sách giảm phí kéo xe (chi phí phát sinh khi xe cần được kéo đi do tai nạn, hỏng hóc hoặc bị phạt) đối với nhóm đối tượng là tài xế thu nhập thấp ở San Francisco năm 2020. AI đóng vai trò lớn trong xử lý dữ liệu nhưng nhiều lần “bịa” nguồn tham khảo không có thật, theo nhóm nghiên cứu của Đại học California, Berkeley.
Ông James Zou - nhà nghiên cứu AI tại Đại học Stanford và là đồng tổ chức hội nghị - cho biết hội nghị đã chọn 47 bài từ hơn 300 bản nộp về, tất cả đều có hệ thống AI là tác giả chính duy nhất, dẫn dắt quá trình nghiên cứu và viết bài.
Ông Zou nhận định, trong vài năm qua, AI đã chuyển từ vai trò công cụ giải quyết vấn đề hẹp sang “đồng nghiên cứu”, có thể gợi ý ý tưởng, phân tích dữ liệu và soạn thảo bản thảo.
Tuy nhiên, ông cho rằng vai trò này vẫn chưa được hiểu rõ vì hầu hết hội nghị và tạp chí học thuật không cho phép liệt kê AI là đồng tác giả, khiến các nhà khoa học khó minh bạch trong việc mô tả cách họ sử dụng AI.
AI có năng lực kỹ thuật, nhưng thiếu tư duy khoa học
Trong phiên thảo luận chuyên đề, các chuyên gia thể hiện sự cởi mở với vai trò ngày càng lớn của AI trong nghiên cứu, nhưng đồng thời bày tỏ nhiều lo ngại về giới hạn hiện nay của công nghệ này.
Nhà vật lý thiên văn Risa Wechsler (Đại học Stanford) cho rằng các nghiên cứu do AI viết ra “có kỹ thuật khá tốt nhưng yếu về tư duy khoa học”.
“Những bài tôi phản biện đều đúng về mặt kỹ thuật, nhưng không hề thú vị hay có giá trị khoa học nổi bật,” bà Wechsler nói.
Theo bà Wechsler, trong một số trường hợp, AI xử lý dữ liệu hợp lý nhưng không có đóng góp gì mới, còn ở những trường hợp khác thì AI lại đặt vấn đề sai hướng và chọn phương pháp quá phức tạp để giải quyết câu hỏi.
“Tôi không tin rằng các hệ thống AI hiện nay có thể tự đặt ra những câu hỏi khoa học thực sự giúp thúc đẩy ranh giới tri thức,” bà nói thêm.
Nhà xã hội học James Evans (Đại học Chicago) cảnh báo rằng AI có xu hướng nói năng tự tin, trung tính và thuyết phục, điều này có thể khiến các nhà nghiên cứu quá tin tưởng kết quả.
“Khi AI nói như thể nó biết rõ mọi thứ, con người dễ buông tay và để nó ‘tự lái’,” ông James Evans nhận định. Ông cũng lưu ý rằng sự “lịch thiệp” trong thiết kế các mô hình AI có thể làm mất đi tinh thần tranh luận, vốn là động lực của khoa học:
“Khoa học phát triển nhờ xung đột và bất đồng, nhưng khi tất cả các AI đều nói bằng tông giọng hòa nhã, và vậy thì sáng tạo sẽ dần biến mất”, ông Evans nói.
AI vẫn chỉ là trợ lý thông minh, không thể thay thế con người
Bà Barbara Cheifet, Tổng biên tập tạp chí Nature, nhấn mạnh rằng vấn đề AI “bịa đặt trích dẫn” vẫn là thách thức lớn, và rằng AI nên được coi là “đồng nghiệp hỗ trợ” chứ không phải tác giả thực thụ, vì con người mới là người chịu trách nhiệm về tính chính xác và đạo đức khoa học.
Khi được hỏi về tương lai của AI trong nghiên cứu khoa học, bà Risa Wechsler dự đoán công nghệ này sẽ “nằm ở đâu đó giữa một thực tập sinh xuất sắc và cộng sự đáng tin cậy”.
“Tôi tin khoa học là hành trình của con người,” bà nói. “AI có thể hỗ trợ rất tốt, miễn là con người vẫn là người quyết định tại sao và để làm gì.”