Tin tứcĐộng thái được xem là phản ứng trước làn sóng gia tăng các vụ phá hoại và tấn công tình nghi do điệp viên Nga thực hiện dưới vỏ bọc ngoại giao.
Theo báo Financial Times, giới an ninh châu Âu cho biết nhiều chiến dịch phá hoại được cho là do Matxcơva hậu thuẫn đang leo thang, nhắm vào các quốc gia thành viên NATO thông qua tấn công mạng, phóng hỏa, phá hoại cơ sở hạ tầng và sử dụng máy bay không người lái.
Quy định mới của EU buộc các nhà ngoại giao Nga tại các thủ đô thành viên phải thông báo kế hoạch di chuyển cho chính phủ nước sở tại trước khi rời khỏi biên giới.
Sáng kiến này do Cộng hòa Czech đề xuất, nằm trong gói biện pháp trừng phạt mới của Brussels đối với Nga liên quan xung đột tại Ukraine. Sau thời gian phản đối, Hungary đã rút quyền phủ quyết, mở đường để gói trừng phạt được thông qua.
Tuy vậy, quá trình phê chuẩn có thể bị trì hoãn do tranh cãi quanh đề xuất của Áo muốn gỡ trừng phạt tài sản của nhà tài phiệt Nga Oleg Deripaska để bồi thường thiệt hại cho Ngân hàng Raiffeisen. Theo nguồn tin ngoại giao, ít nhất 12 đại sứ EU phản đối, cho rằng động thái này làm suy yếu tính thống nhất chính trị của khối. Các cuộc thảo luận tiếp theo dự kiến diễn ra ngày 8/10.
Giới tình báo châu Âu cảnh báo nhiều điệp viên Nga lợi dụng vỏ bọc ngoại giao để điều hành mạng lưới hoạt động vượt biên giới, khiến công tác phản gián gặp khó khăn. Một quan chức cấp cao EU nhận định: “Một người được cử đến một nước, nhưng lại hoạt động ở nước khác. Khi họ rời biên giới, khả năng giám sát gần như không còn.”
Cộng hòa Czech là nước đầu tiên nêu sáng kiến này từ tháng 5/2024, sau khi phát hiện nhiều nhà ngoại giao Nga liên quan đến hoạt động tình báo. Praha đã trục xuất một số người, song hàng trăm nhà ngoại giao Nga vẫn được cấp phép hoạt động tại Áo, và có thể dễ dàng di chuyển sang Czech do cơ chế đi lại tự do trong khối Schengen.
Ngoại trưởng Czech Jan Lipavský khẳng định cần khôi phục nguyên tắc “có đi có lại” trong quan hệ ngoại giao, nhấn mạnh: “Không có ‘Schengen cho Nga’. Một nhà ngoại giao Nga ở Tây Ban Nha không thể tự do đến Praha bất cứ lúc nào.”
Ông cũng kêu gọi siết chặt cấp thị thực ngoại giao ngắn hạn theo Công ước Vienna, để tăng cường kiểm soát hoạt động của các phái đoàn Nga.
Trước đó, Czech từng là nạn nhân của vụ nổ kho đạn Vrbětice năm 2014 khiến hai người thiệt mạng, được cho là do đặc vụ cơ quan tình báo quân đội Nga (GRU) thực hiện.
Theo giới phân tích, động thái kiểm soát mới của EU phản ánh sự chuyển hướng chiến lược trong cách ứng phó với các hoạt động tình báo của Nga, cho thấy khối này đang thắt chặt an ninh nội khối trong bối cảnh nguy cơ “chiến tranh gián điệp” gia tăng tại châu Âu.
