Tin tứcĐây được xem là bước tiến quan trọng nhằm đẩy nhanh xử lý những yêu cầu bồi hoàn còn tồn đọng trong nhiều thập kỷ qua.
Theo thông báo, Hội đồng Trọng tài về Tài sản bị đánh cắp trong thời kỳ Đức Quốc xã sẽ đưa ra các phán quyết có giá trị ràng buộc pháp lý, thay thế cơ chế ủy ban tư vấn trước đây vốn chỉ đưa ra khuyến nghị và không bắt buộc thực thi. Cơ chế mới cho phép người khiếu nại có thể chủ động khởi kiện mà không cần sự đồng thuận của tổ chức hoặc cá nhân đang nắm giữ tài sản, qua đó mở rộng đáng kể khả năng tiếp cận công lý cho các gia đình nạn nhân.
Trong giai đoạn từ 30/1/1933 đến 8/5/1945, trước khi phát xít Đức đầu hàng, hàng trăm nghìn tài sản văn hóa – bao gồm tranh, tượng, đồ cổ, tư liệu và nhiều hiện vật có giá trị lịch sử – đã bị tịch thu, phần lớn từ các chủ sở hữu người Do Thái. Nhiều gia đình bị cưỡng bức bán lại tài sản với giá rẻ hoặc mất trắng trong bối cảnh bị đàn áp và trục xuất.
Cuối năm 1998, Đức cùng 43 quốc gia đã ký tuyên bố chung cam kết tìm kiếm, xác minh và hoàn trả các tác phẩm nghệ thuật bị đánh cắp trong thời kỳ Đức Quốc xã cho thân nhân hợp pháp của chủ sở hữu. Tuy nhiên, quá trình này đến nay vẫn diễn ra chậm chạp do khó khăn trong xác định nguồn gốc sở hữu, sự phân tán của tài sản và hạn chế của cơ chế giải quyết tranh chấp trước đây.
Việc thành lập tòa trọng tài mới được kỳ vọng sẽ tăng tính minh bạch, thúc đẩy xét xử hiệu quả hơn và giải quyết được những trường hợp kéo dài nhiều năm. Công cụ pháp lý mạnh mẽ hơn cũng giúp giảm áp lực cho các bảo tàng và viện lưu trữ – nơi đang nắm giữ nhiều hiện vật có khả năng liên quan đến các vụ tịch thu trong quá khứ.
Bộ trưởng Văn hóa Đức Wolfram Weimer nhấn mạnh Hội đồng Trọng tài mới thể hiện quyết tâm của chính phủ trong việc “gánh vác trách nhiệm lịch sử,” đồng thời khẳng định Đức có nghĩa vụ đạo đức và pháp lý trong việc khôi phục công bằng cho các nạn nhân và gia đình bị ảnh hưởng.
Thủ tướng Đức Friedrich Merz cũng nhiều lần nhấn mạnh rằng việc giải quyết công bằng các tranh chấp tài sản văn hóa không chỉ là trách nhiệm của một quốc gia đối với quá khứ mà còn góp phần củng cố uy tín của Đức trên trường quốc tế, trong bối cảnh nhiều nước đang tìm cách hoàn thiện hệ thống pháp luật để xử lý các vấn đề di sản lịch sử tương tự.
Việc triển khai cơ chế mới được giới quan sát đánh giá là bước đi hợp lý, phù hợp với cam kết của Đức trong việc tiếp tục đối mặt với những hậu quả kéo dài từ thời kỳ Đức Quốc xã – một trong những giai đoạn đen tối nhất của lịch sử châu Âu trong thế kỷ XX./.
