Tin tứcHé mở nguyên nhân phức tạp phía sau thảm họa quân sự năm 1812 của Napoleon I.
Trong chiến dịch mùa Đông năm 1812, khoảng 60% trong tổng số 500.000 quân của Napoleon đã chết vì đói, rét và dịch bệnh trên đường rút lui khỏi nước Nga.
Trước đây, giới sử học cho rằng nguyên nhân chính là bệnh thương hàn do chấy rận (Rickettsia prowazekii) và bệnh sốt chiến hào (Bartonella quintana). Hai loại vi khuẩn này từng được xác định bằng kỹ thuật PCR vào năm 2006, nhưng phương pháp này chỉ phát hiện được các mầm bệnh đã được nghi ngờ từ trước.
Sau gần 20 năm, nhóm nghiên cứu do nhà cổ nhân học di truyền Nicolás Rascovan thuộc Viện Pasteur (Paris) dẫn đầu đã sử dụng công nghệ giải trình tự DNA thế hệ mới để tìm kiếm toàn bộ mầm bệnh tiềm tàng trong răng của 13 binh sỹ được khai quật tại Vilnius, Litva, năm 2002.
Kết quả cho thấy, 4 người mang vi khuẩn Salmonella enterica – tác nhân gây sốt thương hàn phụ (paratyphoid) với triệu chứng chán ăn và nổi ban đỏ, trong khi 2 người khác nhiễm Borrelia recurrentis, vi khuẩn do chấy truyền, gây bệnh “sốt tái phát” đặc trưng bởi những cơn sốt cao lặp đi lặp lại.
Đáng chú ý, không tìm thấy dấu vết của hai mầm bệnh từng được phát hiện năm 2006. Nhóm nghiên cứu cho rằng có thể chúng không xuất hiện trong nhóm mẫu nhỏ hoặc kỹ thuật mới chưa đủ nhạy trong một số trường hợp đặc biệt.
Các chuyên gia khẳng định, nguyên nhân khiến quân đội Napoleon diệt vong không chỉ đến từ một loại bệnh duy nhất, mà là tổng hợp của nhiều yếu tố, gồm đói rét, ký sinh trùng và nhiều loại vi khuẩn khác nhau, dẫn đến sự sụp đổ nhanh chóng của đại quân Pháp trong chiến dịch Nga năm 1812.
Nhà khoa học Rascovan cho biết: “Các kết quả này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về thảm họa quân sự lớn nhất trong lịch sử châu Âu. Nó cho thấy chiến tranh không chỉ được quyết định bởi súng đạn, mà còn bởi những kẻ thù vô hình – các vi sinh vật.”
Ông cho rằng, thay vì tiếp tục khai thác số mẫu còn lại, giới khoa học nên chờ đợi các công nghệ mạnh mẽ hơn trong tương lai để có thể giải mã thêm dữ liệu di truyền ẩn trong các di tích lịch sử. “Hãy để dành chúng cho những kỹ thuật mà ngày nay chúng ta còn chưa thể tưởng tượng ra,” ông Rascovan kết luận.
Phát hiện mới này không chỉ thay đổi hiểu biết về nguyên nhân quân đội Napoleon sụp đổ, mà còn cho thấy sức mạnh của công nghệ giải trình tự DNA hiện đại trong việc tái hiện lịch sử, giúp nhân loại hiểu rõ hơn vai trò của dịch bệnh trong những bước ngoặt lớn của thế giới.
