Tin tứcCác chính phủ châu Âu đang khẩn trương xây dựng năng lực thu thập dữ liệu khoa học độc lập nhằm giảm phụ thuộc vào Mỹ - quốc gia dẫn đầu thế giới trong lĩnh vực dữ liệu khí hậu, thời tiết và đại dương.
Động thái này diễn ra trong bối cảnh chính quyền Tổng thống Donald Trump thực hiện cắt giảm sâu ngân sách cho các cơ quan khoa học của Mỹ và loại bỏ nhiều cơ sở dữ liệu công khai.
Theo cuộc điều tra do Reuters thực hiện, Liên minh châu Âu (EU) và ít nhất 8 quốc gia châu Âu đang triển khai các kế hoạch để bảo vệ năng lực nghiên cứu của mình trước nguy cơ mất quyền tiếp cận các bộ dữ liệu do Mỹ tài trợ - vốn đóng vai trò cốt lõi trong cảnh báo thời tiết cực đoan, dự báo biến đổi khí hậu và định hướng đầu tư hạ tầng lâu dài.
Ngay sau khi trở lại Nhà Trắng, Tổng thống Trump đã đề xuất cắt giảm ngân sách của Cục Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia (NOAA), Viện Y tế Quốc gia (NIH), Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA), Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), cùng nhiều cơ quan khác. Một số cơ sở dữ liệu công khai về môi trường, khí hậu và sức khỏe đã bị gỡ bỏ.
Người phát ngôn Văn phòng Quản lý và Ngân sách Nhà Trắng Rachel Cauley khẳng định các khoản cắt giảm là để loại bỏ "khoa học lừa đảo của chương trình Green New Deal", và rằng “Mỹ đang đầu tư trở lại vào khoa học thực sự.”
"Thật sự là cú sốc," bà Maria Nilsson, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Nghiên cứu Thụy Điển, nói với Reuters. Các quan chức từ Đức, Đan Mạch, Phần Lan, Hà Lan, Na Uy, Tây Ban Nha và Thụy Điển cho biết họ đã bắt đầu đánh giá lại sự phụ thuộc vào dữ liệu Mỹ, đặc biệt trong các lĩnh vực khí hậu, hàng hải và sức khỏe cộng đồng.
Viện Khí tượng Đan Mạch gọi dữ liệu của Mỹ là “tối quan trọng” đối với công tác dự báo thời tiết và nghiên cứu băng biển Bắc Cực.
Giám đốc Adrian Lema cho biết: “Đây không chỉ là vấn đề kỹ thuật. Dữ liệu đáng tin cậy là yếu tố sống còn trong cảnh báo thời tiết cực đoan, bảo vệ cộng đồng và cứu mạng.”
Ủy ban châu Âu đang mở rộng mạng lưới thu thập dữ liệu đại dương, với mục tiêu thay thế hoặc "phản chiếu" các dịch vụ dữ liệu từ Mỹ. Trong 2 năm tới, EU sẽ tăng cường đầu tư vào European Marine Observation and Data Network, cung cấp dữ liệu về hải trình, rác thải biển, thềm lục địa và các hệ sinh thái biển.
Một ưu tiên lớn là tăng ngân sách cho chương trình Argo – hệ thống phao nổi theo dõi nhiệt độ, mực nước và biến đổi khí hậu đại dương toàn cầu. NOAA gọi đây là "viên ngọc quý của khoa học đại dương", nhưng Mỹ hiện tài trợ đến 57% chi phí hoạt động của chương trình này, trong khi EU chỉ đóng góp 23%. Tương lai hỗ trợ tài chính từ Mỹ cho Argo vẫn chưa rõ ràng.
Trong khi chính quyền Trump tiếp tục cắt giảm, các nhà khoa học và tổ chức nghiên cứu châu Âu đã bắt đầu tải về và sao lưu dữ liệu của Mỹ.
Viện PANGAEA của Đức cho biết đã nhận được các lời "cầu cứu" từ giới khoa học Mỹ khi phải từ bỏ hàng loạt bộ dữ liệu.
NOAA đã công bố gỡ bỏ ít nhất 20 bộ dữ liệu liên quan đến động đất và đại dương chỉ trong quý II năm nay. Dự thảo ngân sách năm 2026 của Trump đề xuất cắt giảm 1,8 tỷ USD (tương đương 27% ngân sách NOAA) và sa thải 20% nhân sự – bao gồm việc xóa sổ Văn phòng Nghiên cứu Đại dương và Khí quyển (OAR), đơn vị đầu não trong nghiên cứu và vận hành hệ thống Argo, cảm biến vệ tinh và mô hình khí hậu.
Tại Đan Mạch, chính phủ đang tải về các dữ liệu khí hậu lịch sử của Mỹ phòng khi bị xóa. Bộ trưởng Khoa học Christina Egelund nhấn mạnh: “Vấn đề nghiêm trọng không phải dữ liệu cũ, mà là khi dữ liệu mới ngừng cập nhật.”
Na Uy đã dành riêng 2 triệu USD để sao lưu dữ liệu. Đức đã ủy nhiệm các tổ chức khoa học đánh giá lại toàn bộ mức độ phụ thuộc vào dữ liệu Mỹ.
Craig McLean, cựu lãnh đạo NOAA, cảnh báo việc châu Âu buộc phải chuyển sang tự chủ dữ liệu là “bước ngoặt lịch sử”, phản ánh sự suy giảm vai trò lãnh đạo của Mỹ trong khoa học biển, khí hậu và môi trường.
Denice Ross, cựu Giám đốc Dữ liệu dưới thời Tổng thống Joe Biden, nhận định: “Chỉ chính phủ mới đủ nguồn lực duy trì và cập nhật dữ liệu ở quy mô này. Nếu chất lượng dữ liệu từ Mỹ tiếp tục suy giảm, các quốc gia khác sẽ phải lấp đầy khoảng trống.”