Tin tứcThủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim, từ đầu nhiệm kỳ xác định ưu tiên củng cố vị thế trung lập, đoàn kết của ASEAN bằng cách thiết lập một mô hình hợp tác ba bên có cấu trúc lâu dài, gắn kết với các đối tác giàu năng lượng, vốn và công nghệ là GCC và Trung Quốc.
Đây không chỉ là nỗ lực định vị lại ASEAN trong bản đồ địa chính trị toàn cầu mà còn mở ra một trục tăng trưởng mới của Nam bán cầu.
Bắt tay cùng các “siêu nền kinh tế mới nổi”
GCC, gồm 6 quốc gia giàu năng lượng và vốn đầu tư (Saudi Arabia, UAE, Qatar, Kuwait, Oman, Bahrain), đang là khu vực tăng trưởng nhanh với dự báo GDP năm 2025 của UAE đạt 5,5% và Saudi Arabia 4,8%.
Quan hệ thương mại ASEAN - GCC đạt 130,7 tỷ USD năm 2023, trong đó UAE và Saudi Arabia chiếm hơn 75%. Đặc biệt, hơn 63% kim ngạch thương mại song phương liên quan đến năng lượng.
Trung Quốc tiếp tục giữ vị thế là đối tác thương mại lớn nhất của ASEAN với gần 1.000 tỷ USD kim ngạch năm 2023. Trao đổi thương mại giữa Trung Quốc và GCC cũng đạt khoảng 298 tỷ USD, chủ yếu tập trung vào dầu khí và đầu tư hạ tầng, công nghệ trong khuôn khổ Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI).
Hội nghị cấp cao lần này là nỗ lực đầu tiên nhằm xây dựng thể chế hợp tác lâu dài ba bên, trong đó có các đề xuất như: Hội đồng thương mại ba bên thường trực; Cơ chế giải quyết khẩn cấp về gián đoạn chuỗi cung ứng; Khuôn khổ giải quyết tranh chấp mang tính trung lập.
Đối với ASEAN, đây là thời điểm chứng minh quan điểm trung lập không có nghĩa là thụ động và sự phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế có thể chuyển thành động lực chiến lược, đồng thời góp phần củng cố vai trò trung tâm của 10 quốc gia thành viên.
Đối với GCC, đây là cơ hội để mở rộng quan hệ từ dầu mỏ sang nhiều lĩnh vực khác mà ASEAN đang có lợi thế như xuất khẩu nông sản, ngành công nghiệp Halal, điện và điện tử…
Với Trung Quốc, hội nghị cấp cao này là cách để chứng minh quan điểm thúc đẩy hội nhập đa phương và ứng phó với các xung đột thương mại từ phương Tây.
Việc mời Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường tham dự Hội nghị cấp cao ASEAN-GCC và Trung Quốc cho thấy Malaysia đang sẵn sàng trở thành quốc gia đi đầu trong việc thiết lập cơ chế mới, không chỉ nhằm thúc đẩy lợi ích quốc gia mà còn giúp duy trì sự ổn định của khu vực thông qua gắn kết về lợi ích kinh tế.
Malaysia: Cầu nối chiến lược giữa ba thế giới
Giáo sư Awang Azman (Đại học Malaya) nhận định, Malaysia đang đóng vai trò “cầu nối” tự nhiên giữa ASEAN, GCC và Trung Quốc nhờ vị thế trung lập, bản sắc Hồi giáo và quan hệ lịch sử sâu sắc với cả Trung Đông lẫn Đông Á. Còn theo Giáo sư Yeah Kim Leng (Đại học Sunway), mô hình này sẽ giúp ASEAN ứng phó tốt hơn với sự cạnh tranh thuế quan và bảo hộ mậu dịch từ phương Tây.
Sự kiện lần này không chỉ đơn thuần nhằm ký kết các thỏa thuận hạ tầng hay đầu tư mà là nền tảng để thiết lập một cấu trúc hợp tác xuyên khu vực vững chắc, mà không quốc gia nào kể cả siêu cường - có thể chi phối hoàn toàn.
Hội nghị cấp cao ASEAN-GCC-Trung Quốc không chỉ là bước ngoặt về mặt ngoại giao, mà còn là chiến lược dài hạn để thiết lập một "trục đối thoại Nam-Nam" mới, tạo đối trọng với các mô hình hợp tác truyền thống phương Tây. Thành công của hội nghị sẽ không đo bằng số lượng thỏa thuận, mà bằng sự hình thành của các thiết chế bền vững, mở ra chương mới cho hợp tác kinh tế, thương mại và an ninh khu vực.
