Tin tứcHost: Chúc mừng tập thể Bệnh viện Từ Dũ với một cột mốc đáng nhớ – trở thành Trung tâm Can thiệp bào thai đạt chuẩn châu Âu đầu tiên tại Việt Nam. Sự kiện này tuy đã qua một thời gian, nhưng khi nhắc lại, cảm xúc của bác sĩ như thế nào?
BS Trần Ngọc Hải: Thành thật mà nói, chúng tôi là những người làm chuyên môn, thường quen với việc điều trị hơn là phát biểu trên truyền thông. Do đó, nếu có điều gì diễn đạt chưa trọn vẹn, mong quý đài và quý thính giả thông cảm.
Khi được công nhận bởi một trường đại học và trung tâm hàng đầu tại châu Âu – trường PREIS của Ý, cảm xúc lúc đó rất khó tả. Từ những ngày đầu, khi ca can thiệp đầu tiên thành công vào tháng 1/2024, cảm xúc đã vỡ òa rồi.
Tôi còn nhớ, có bệnh nhân nói với chúng tôi: "Bác sĩ tuyệt vời quá!", "Con em được sống rồi!",... Những lời đó chạm đến từng tế bào cảm xúc của toàn bộ ê-kíp gần 40 người tham gia ca mổ.
Ảnh: Bệnh viện Từ Dũ
Host: Bác sĩ có thể chia sẻ thêm về các lực lượng đã cùng đồng hành trong hành trình đặc biệt này không ạ?
BS Trần Ngọc Hải: Tôi xin đại diện cho lãnh đạo hai bệnh viện – Bệnh viện Từ Dũ và Bệnh viện Nhi Đồng 1 – cùng các kíp tham gia: Khoa Chẩn đoán trước sinh, Khoa Can thiệp bào thai, Khoa Sơ sinh, Phòng mổ của Từ Dũ và ê-kíp can thiệp tim mạch của Nhi Đồng 1.
Các bạn ấy từng nói với tôi: “Anh ơi, chúng ta có thể chờ, nhưng bào thai không thể chờ. Nếu không làm, em bé sẽ không còn.” Những câu nói ấy chính là động lực để chúng tôi hành động nhanh, quyết liệt, và chính xác.
Tôi nhớ mãi hình ảnh đôi vợ chồng bệnh nhân đầu tiên ôm chúng tôi và nói: “Chúng con hoàn toàn tin tưởng tuyệt đối vào các bác sĩ.” Đó không chỉ là sự động viên, mà còn là một áp lực rất lớn. Nếu thất bại, có thể chúng tôi mất đi tất cả.
Chính sự tin tưởng ấy đã tiếp sức để chúng tôi vượt qua nỗi sợ và thực hiện được điều gần như không tưởng. Và từ thành công đó, chúng tôi đã tiếp tục làm được 7 ca can thiệp như vậy cho đến nay.
Ảnh: Bệnh viện Từ Dũ
Host: Khi nghe bác sĩ nhắc đến hai từ “thành tựu”, tôi thấy bác sĩ nở một nụ cười rất tươi. Lúc ấy, bác sĩ đang nghĩ gì?
BS Trần Ngọc Hải: Thật ra, trong y học, chúng tôi không quá nhấn mạnh từ “thành tựu”. Điều chúng tôi nghĩ đến nhiều nhất là cam kết với người bệnh. Những việc trước đây tưởng chừng như phải bỏ cuộc, thì nay chúng tôi có thể thực hiện được – không chỉ mang lại sự sống cho đứa bé, mà còn là hạnh phúc cho cả gia đình, thậm chí cả dòng họ.
Cái gọi là “thành tựu” ở đây, là việc Việt Nam đã vươn lên ngang tầm thế giới trong một lĩnh vực cực kỳ khó: Can thiệp bào thai, đặc biệt là can thiệp tim bẩm sinh từ trong bụng mẹ.
Hãy tưởng tượng: Quả tim của thai nhi ở tuần thứ 25 – 30 chỉ nhỏ bằng quả dâu tây, nằm trong lồng ngực, bơi trong nước ối, bên trong tử cung. Bác sĩ phải dùng dụng cụ mảnh hơn 5mm, xuyên qua nhiều lớp, đi chính xác vào tim, vào đúng lỗ van động mạch chủ hoặc động mạch phổi – mỗi lỗ chỉ khoảng 5mm.
Không có bất kỳ thiết bị dẫn đường nào ngoài máy siêu âm. Đó là một hành trình đi vào “trái tim bé bỏng” từ xa, từ bên ngoài cơ thể người mẹ – một kỹ thuật vô cùng tinh vi, gần như kỳ diệu.
Cứu một mạng người, như xây bảy tòa tháp. Điều khiến tôi tự hào nhất là việc những đứa trẻ được can thiệp đã ra đời khỏe mạnh, bình thường – không cần phải chỉnh sửa gì thêm. Đó là minh chứng rõ ràng nhất cho thành công. Và điều xúc động nhất là chúng tôi đã chứng minh được: Việt Nam làm được những điều mà chỉ các nước phát triển mới làm.
Host: Vì sao đến thời điểm năm 2024, chúng ta mới được công nhận và công bố chính thức, mới có tiếng nói với bạn bè quốc tế? Bác sĩ Hải có thể chia sẻ về quá trình này không ạ?
BS. Trần Ngọc Hải: Câu hỏi rất hay, nhưng để trả lời thì ta phải quay lại một chút với câu chuyện lịch sử. Hồi nhỏ, tụi tôi hay nghe mẹ, nghe bà nói đùa: "Mày mà phá phách vậy là tao bóp mũi mày từ trong bào thai rồi!" Câu nói vui đó phản ánh một mong mỏi từ xa xưa: rằng những đứa trẻ sinh ra phải thật bình thường, khỏe mạnh. Vấn đề là, làm sao để biết từ sớm rằng bào thai có gì bất thường hay không? Nhất là trong các giai đoạn ba tháng đầu, ba tháng giữa, ba tháng cuối – mỗi giai đoạn lại có thể phát hiện những vấn đề khác nhau, từ tim mạch, thần kinh trung ương, cột sống, nội tạng… Nếu không phát hiện kịp, đứa trẻ có thể sinh ra với dị tật, ảnh hưởng đến cuộc sống lâu dài.
Nhưng giờ đây, bạn có để ý thấy, ngoài đường, những đứa trẻ có dị tật nặng như ngày xưa dường như ít gặp hơn? Đó là nhờ sự tiến bộ của ngành sản khoa – đặc biệt là Bệnh viện Từ Dũ. Chúng tôi phải chẩn đoán được từ trong bụng mẹ: em bé có bất thường gì không? Nhất là những dị tật không phù hợp với sự sống – nghĩa là nếu sinh ra thì em bé không thể sống được. Với những ca này, chúng tôi đã can thiệp từ sớm.
Host: Vậy bác sĩ có thể chia sẻ cụ thể hơn: khi phát hiện những bất thường đó, thì mình sẽ xử lý như thế nào ạ?
BS. Trần Ngọc Hải: Có 3 hướng:
- Chờ sinh ra rồi mới can thiệp – đây là cách dễ nhất. Ví dụ như thoát vị hoành, một số bệnh tim bẩm sinh, khối u trong lồng ngực… Khi trẻ chào đời, ekip Bệnh viện Từ Dũ và Bệnh viện Nhi đồng 1 phối hợp xử lý ngay.
- Nhưng có trường hợp... không kịp. Như chúng tôi hay nói: "Thai không chờ mình đâu!" Nghĩa là nếu không làm kịp, em bé sẽ mất đi cơ hội sống.
- Và đó là động lực lớn khiến chúng tôi dấn thân vào can thiệp bào thai. Không chỉ là trách nhiệm, mà là mệnh lệnh của trái tim. Dù lúc đó pháp lý chưa hoàn toàn rõ ràng, nhưng vì sự sống của em bé, chúng tôi phải làm.
Host: Một hành trình đầy thử thách và cảm xúc. Vậy từ khi nào chúng ta bắt đầu đặt những viên gạch đầu tiên cho kỹ thuật này, thưa bác sĩ?
BS. Trần Ngọc Hải: Từ năm 2016, khi các chuyên gia hàng đầu từ Pháp tham gia hội thảo tại Việt Nam – hội nghị Việt – Pháp – Châu Á Thái Bình Dương. Họ gợi mở về hướng đi can thiệp bào thai, và chúng tôi bắt đầu học hỏi. Đến năm 2017, chúng tôi thực hiện can thiệp mức độ 1: ví dụ như kẹp tắc rốn, đốt mạch máu. Sau đó là mức độ 2: can thiệp trực tiếp vào cơ quan của thai nhi, như dẫn lưu bàng quang hoặc hút dịch trong phổi để cứu bé.
Mức độ 3 – phẫu thuật trên bào thai – hiện tại chúng tôi chưa thực hiện được do chi phí, trang thiết bị còn hạn chế. Mức độ 4 là các can thiệp tim mạch tinh vi hơn. Để làm được điều này, không chỉ cần con người mà còn cần máy móc cực kỳ hiện đại, có thể cho hình ảnh rõ nét của thai nhi ở sâu trong tử cung.
Mà đến khoảng 2 năm trở lại đây, chúng tôi mới có được thiết bị như vậy. Nhờ sự chỉ đạo của Ủy ban Nhân dân TP.HCM và Sở Y tế , Thành Phố được định hướng thành trung tâm y khoa chuyên sâu ngang tầm thế giới. Lĩnh vực sản – phụ khoa cũng nằm trong trọng điểm đó. Và năm 2024 là thời điểm chín muồi để công bố thành tựu này.
Host: Trang thiết bị y tế không hề rẻ. Vậy khi tiếp cận kỹ thuật cao như vậy, làm sao để người nhà bệnh nhân có thể chấp nhận được, nhất là về mặt chi phí?
BS. Trần Ngọc Hải: Ban đầu chúng tôi cũng nghĩ vậy – rằng sẽ khó thuyết phục người bệnh. Nhưng hóa ra ngược lại, chính bệnh nhân đã thuyết phục chúng tôi. Họ tin tưởng tuyệt đối. Có người nói: "Con biết rủi ro, nhưng vẫn tin bác sĩ Từ Dũ làm được." Và điều đó trở thành động lực vô giá cho chúng tôi.
Chúng tôi chuẩn bị kỹ càng, tư vấn minh bạch, không che giấu điều gì. Kể cả rủi ro, kể cả tình huống xấu nhất. Nhưng khi người dân thấy mình nghiêm túc, có trách nhiệm, có kỹ thuật, có phối hợp đa ngành – họ đặt niềm tin. Và chính họ là động lực để chúng tôi làm nên chuyện.
Host: Chúng ta đã có một hành trình 10 năm rồi, thưa bác sĩ. Vậy với tầm nhìn, chuyên môn và kinh nghiệm của bác cùng tập thể y bác sĩ tại Bệnh viện Từ Dũ, bác có thể chia sẻ trong 5 đến 10 năm tới, lĩnh vực can thiệp bào thai tại Việt Nam sẽ phát triển theo hướng nào không ạ? Để không chỉ là 10 năm, mà còn là 25 – 30 năm tiếp theo?
BS CKII Trần Ngọc Hải: Đây là một kỹ thuật lớn, phức tạp và đòi hỏi sự phối hợp của cả hệ thống, chứ không chỉ riêng sản khoa hay nhi khoa. Không ai có thể làm tất cả một mình. Ví dụ như can thiệp tim thai – bác sĩ sản khoa cần đưa thiết bị vào đúng vị trí trong buồng tim thai nhi, sau đó bác sĩ tim mạch mới tiếp tục can thiệp vào cấu trúc tim.
Tương lai, chúng tôi kỳ vọng có thể hợp nhất hai ê-kíp thành một ê-kíp liên chuyên khoa – điều mà hiện tại vẫn còn thách thức. Đồng thời, sẽ mở rộng chỉ định can thiệp ra nhiều bệnh lý khác – không chỉ tập trung vào một số ít như hiện nay.
Chẳng hạn như can thiệp cho thai bị thoát vị hoành – tức là cơ hoành không phát triển đầy đủ, khiến các tạng như gan, ruột chui lên ngực, ép vào phổi. Em bé sinh ra có thể bị suy hô hấp nặng. Trên thế giới hiện đã can thiệp bằng cách đặt dụng cụ vào khí quản thai nhi để hỗ trợ phát triển phổi. Đây là điều chúng tôi cũng đang hướng đến.
Một hướng khác là chẩn đoán sớm các bất thường di truyền như bệnh teo cơ tủy, rối loạn chuyển hóa hay miễn dịch… Những bệnh này nếu không phát hiện sớm, khi trẻ sinh ra sẽ gặp rất nhiều khó khăn và thiệt thòi. Do đó, ngành sản khoa tương lai phải làm sao phát hiện càng sớm càng tốt các bất thường – cả hình thể lẫn di truyền – ngay từ trong bụng mẹ để can thiệp hoặc chuẩn bị tiếp nhận một cách chủ động.
Đây cũng là mục tiêu rất lớn của ngành y tế – nâng cao chất lượng dân số ngay từ trong bụng mẹ và giai đoạn sơ sinh. Muốn có một thế hệ khỏe mạnh, chất lượng dân số tốt thì phải bắt đầu từ bào thai và từ sơ sinh. Đó là trách nhiệm của các bác sĩ sản – nhi như chúng tôi tại Từ Dũ. Với sự tiến bộ của khoa học, tôi tin thế hệ sau sẽ thuận lợi hơn, dễ tiếp cận hơn và làm được nhiều điều hơn nữa.
Với tinh thần “không ai bị bỏ lại phía sau”, điều này càng ý nghĩa hơn trong ngành y tế.Tinh thần đó được thể hiện rõ trong hệ thống y tế công lập – nơi mà nhiệm vụ là phục vụ cộng đồng, không phân biệt điều kiện kinh tế. Trong 7 ca can thiệp gần đây tại Bệnh viện Từ Dũ, đa số đều là những gia đình có hoàn cảnh không mấy khá giả. Nhưng các em bé vẫn được chăm sóc bằng kỹ thuật cao, tại những nơi tốt nhất, và với chi phí phù hợp nhất. Chúng tôi tin rằng: mọi con người đều xứng đáng được chăm sóc y tế một cách công bằng, không có hạng một hay hạng hai – tất cả đều là “con vua” cả.
Host: Bác sĩ có thể chia sẻ thêm một vài lời nhắn gửi đến các sản phụ, hoặc người thân của sản phụ – để họ có thể yên tâm hơn trong hành trình mang thai, nhất là khi có những bất thường khó lường?
BS CKII Trần Ngọc Hải: Có những bất thường tim mạch chúng tôi có thể nhìn thấy qua siêu âm, nhưng cũng có những bất thường về di truyền thì không thể thấy ngay bằng mắt – đó mới là điều khó nhất.
Chúng tôi chỉ muốn gửi đến các bạn một câu thôi, cũng là phương châm của Bệnh viện Từ Dũ:
“Con của bạn – sức khỏe phụ nữ – là sứ mệnh và là hạnh phúc của chúng tôi.”
Chúng tôi sẽ luôn cố gắng hết sức để mỗi thai nhi, mỗi người mẹ khi đến đây đều được chăm sóc với điều kiện tốt nhất hiện có.
Host: Với bề dày lịch sử và sự tận tụy của tập thể y bác sĩ Từ Dũ, chúng ta tin rằng tương lai chúng ta sẽ còn nhiều thành tựu nữa trong chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em. Xin chân thành cảm ơn bác sĩ đã dành thời gian chia sẻ với quý thính giả của Đài Tiếng nói Nhân dân TP.HCM. Đây là một chủ đề chuyên môn cao, không dễ tiếp cận, nên những thông tin bác mang lại thật sự rất quý giá.
BS CKII Trần Ngọc Hải: Thay mặt Bệnh viện Từ Dũ, tôi xin gửi lời cảm ơn đến Đài và đến tất cả quý thính giả đã luôn lắng nghe, đồng hành, và sẽ tiếp tục ủng hộ chúng tôi.
Host: Chúc bác sĩ và tập thể y bác sĩ tại Bệnh viện Từ Dũ thật nhiều sức khỏe, hạnh phúc và thành công. Xin kính chào bác sĩ.
