Tin tứcNgày 1/7/2025, tại Lễ trao Giải thưởng Sáng tạo TPHCM lần thứ 4, Bệnh viện Nhân dân Gia Định đã xuất sắc nhận giải Ba ở lĩnh vực quản lý nhà nước với mô hình “Tư vấn sử dụng thuốc đa phương tiện cho người bệnh ngoại trú”.
Một sáng kiến được đánh giá là mang tính đột phá không chỉ giúp giảm áp lực cho đội ngũ y tế, mà còn nâng cao trải nghiệm và hiệu quả điều trị cho người bệnh, trong bối cảnh bệnh viện tiếp nhận đến hơn 5.000 lượt khám/ngày, với khoảng 80% người bệnh cần được tư vấn dùng thuốc.
Y Talk đã có buổi trò chuyện cùng Tiến sĩ, Dược sĩ Phạm Hồng Thắm – người đã cùng đội ngũ xây dựng nên mô hình này.
Chắc hẳn, khi nhắc lại hành trình và giải thưởng ý nghĩa vừa đạt được, bác sĩ đang có rất nhiều cảm xúc đúng không?
Thật sự, chúng tôi cảm thấy rất vinh dự khi được xướng tên trong lễ trao giải lần này. Được biết, năm nay có gần 300 hồ sơ tham gia Giải thưởng Sáng tạo TPHCM và việc Bệnh viện Nhân dân Gia Định là một trong những đơn vị được vinh danh cũng là một sự ghi nhận đáng quý, đặc biệt là đối với vai trò của dược sĩ trong công tác tư vấn, hỗ trợ nâng cao hiệu quả điều trị cho người bệnh ngoại trú.
Xin phép được giới thiệu thêm một chút về Bệnh viện Nhân dân Gia Định. Đây là bệnh viện đa khoa tuyến cuối của TPHCM, với lượng bệnh nhân rất lớn, mỗi ngày tiếp nhận khoảng 4.000 – 5.000 lượt khám ngoại trú và có quy mô khoảng 1.500 giường bệnh nội trú. Không chỉ riêng Gia Định, mà hầu hết các bệnh viện tuyến trên ở TPHCM hiện nay đều đang chịu áp lực rất lớn về số lượng người bệnh.
Trong quá trình điều trị, một yếu tố cực kỳ quan trọng nhưng thường bị bỏ sót đó chính là người bệnh cần hiểu rõ về thuốc mà mình đang sử dụng. Tuy nhiên, việc tư vấn chuyên sâu cho từng bệnh nhân là điều rất cần thiết, nhưng cũng lại rất tốn thời gian, đặc biệt trong bối cảnh quá tải như hiện nay.
Từ nhu cầu cấp thiết đó, chúng tôi đã nỗ lực xây dựng và triển khai mô hình tư vấn sử dụng thuốc đa phương tiện vừa sáng tạo, vừa phù hợp với điều kiện thực tế, lại giúp cải thiện rõ rệt hiệu quả điều trị cho người bệnh. Ngoài việc khám và chữa bệnh, chúng tôi tin rằng việc đảm bảo hiểu đúng, dùng đúng thuốc là một phần quan trọng không thể thiếu trong hành trình chăm sóc sức khỏe cộng đồng.
Chúng tôi cũng rất mong muốn mô hình này sẽ được lan tỏa và nhân rộng đến nhiều đơn vị khác, để cùng nhau chung tay xây dựng một nền y tế an toàn, hiệu quả và gần gũi hơn với người dân.
Bác sĩ có thể chia sẻ rõ hơn về ý tưởng hình thành mô hình tư vấn sử dụng thuốc đa phương tiện cho người bệnh ngoại trú không?
Thật ra thì không phải chỉ riêng Bệnh viện Nhân dân Gia Định mới thực hiện tư vấn sử dụng thuốc cho người bệnh. Tại hầu hết các cơ sở y tế hiện nay, sau khi bệnh nhân được bác sĩ khám và kê đơn, thì khi đến khoa dược hoặc nhà thuốc bệnh viện để nhận thuốc, họ cũng sẽ nhận được những hướng dẫn cơ bản về cách sử dụng.
Tuy nhiên, trong thực tế, có rất nhiều áp lực đặt ra. Đầu tiên là số lượng người bệnh quá đông, dẫn đến thời gian tư vấn bị rút ngắn. Thứ hai là một số bệnh lý đòi hỏi sử dụng thuốc phức tạp, cần được giải thích kỹ càng, trong khi môi trường xung quanh lại không đảm bảo, có thể ồn ào, thiếu riêng tư, khiến bệnh nhân khó tiếp nhận hoặc dễ quên thông tin.
Chúng tôi từng gặp nhiều trường hợp bệnh nhân quay lại hỏi đi hỏi lại về cách dùng thuốc, điều đó khiến chúng tôi nhận ra rằng: nếu chỉ tư vấn trực tiếp, thì sẽ có nhiều hạn chế trong việc truyền đạt thông tin một cách đầy đủ và hiệu quả.
Từ nhu cầu thực tế đó, chúng tôi bắt đầu nghĩ đến việc cải tiến mô hình tư vấn, làm sao để người bệnh dễ dàng tiếp cận lại thông tin, có thể tra cứu tại nhà, và đặc biệt là thông tin phải chính xác và đáng tin cậy.
Vì vậy, chúng tôi triển khai mô hình tư vấn sử dụng thuốc đa phương tiện. Bên cạnh việc tư vấn trực tiếp tại quầy, chúng tôi tích hợp các ứng dụng công nghệ thông tin, chẳng hạn như:
- Gửi thông tin hướng dẫn qua Zalo.
- Xây dựng website riêng của bệnh viện để người bệnh có thể tra cứu lại thông tin sử dụng thuốc đã được kiểm duyệt.
- Phát triển cả chatbot để người bệnh có thể tương tác, đặt các câu hỏi phổ biến và nhận được phản hồi ngay lập tức.
Mục tiêu cuối cùng của chúng tôi là giúp người bệnh chủ động, hiểu đúng và dùng thuốc đúng cách, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị một cách bền vững.
Theo bác sĩ, vì sao mô hình này lại được Hội đồng Giám khảo đánh giá cao, vượt qua hàng trăm sáng kiến khác để được vinh danh tại Giải thưởng Sáng tạo TPHCM năm nay?
Việc mô hình được vinh danh tại Giải thưởng Sáng tạo TPHCM là một niềm vinh hạnh rất lớn đối với chúng tôi, nhưng đồng thời cũng là sự đại diện cho những nỗ lực chung của nhiều cơ sở y tế khác nữa.
Chúng tôi cho rằng, điều khiến Hội đồng Giám khảo đánh giá cao mô hình này là bởi vì nó ứng dụng công nghệ thông tin một cách sớm và hiệu quả, phù hợp với xu hướng chuyển đổi số mạnh mẽ đang diễn ra tại TPHCM nói riêng và ngành y tế cả nước nói chung.
Thực tế, hầu hết các bệnh viện hiện nay đều có cơ sở dữ liệu người bệnh, tuy nhiên để biến dữ liệu đó thành hệ thống thông tin có thể hỗ trợ người bệnh, thì cần có một đội ngũ phối hợp chặt chẽ giữa chuyên môn y tế và công nghệ. Chúng tôi đã phải xây dựng một bộ câu hỏi, nội dung tư vấn chuẩn hóa, thực hiện các video clip minh họa, đồng thời kết hợp với bộ phận công nghệ thông tin để tạo ra các trang web, phần mềm, chatbot sao cho người bệnh có thể dễ dàng tra cứu và sử dụng mà bệnh viện vẫn có thể triển khai khả thi, bền vững.
Chính yếu tố sáng tạo trong tổ chức triển khai, lấy người bệnh làm trung tâm, cùng với khả năng mở rộng, nhân rộng mô hình cho các cơ sở y tế khác, có lẽ đó là lý do vì sao Hội đồng Giám khảo đã lựa chọn và đánh giá cao mô hình này.
Bên cạnh mô hình tư vấn sử dụng thuốc đa phương tiện, bệnh viện còn triển khai thêm những nội dung nào khác liên quan đến chuyển đổi số?
Quá trình chuyển đổi số ở TPHCM đang diễn ra rất nhanh và mạnh mẽ, không chỉ trong các lĩnh vực kinh tế, đời sống, xã hội mà đặc biệt là trong ngành y tế, nơi sự đổi mới ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng chăm sóc sức khỏe cho người dân.
Chúng ta thấy rất rõ sự thay đổi từ những việc cơ bản như đặt lịch khám bệnh online, đến các mô hình khám bệnh từ xa, và nhiều ứng dụng khác đang được triển khai rất hiệu quả. Tuy nhiên, có một mảng trong y tế mà có lẽ ít được nhắc đến hơn, đó là lĩnh vực Dược.
Thường khi nói đến bệnh viện, chúng ta hay nghĩ đến bác sĩ, điều dưỡng – những người trực tiếp tiếp xúc với người bệnh. Trong khi đó, đội ngũ dược sĩ lại là những người âm thầm phía sau, góp phần hoàn thiện quy trình điều trị sau khi bác sĩ đã chẩn đoán và kê đơn.
Vì vậy, với chúng tôi, giải thưởng lần này không chỉ là một sự vinh danh, mà còn là sự ghi nhận rất đáng quý dành cho ngành Dược trong tiến trình chuyển đổi số y tế.
Chúng tôi tin rằng, để chăm sóc người bệnh một cách toàn diện thì thuốc và hiểu biết đúng đắn về thuốc đóng vai trò vô cùng quan trọng. Người bệnh hiểu rõ cách sử dụng thuốc, tuân thủ điều trị tốt thì kết quả điều trị chắc chắn sẽ khả quan hơn rất nhiều.
Bên cạnh mô hình tư vấn thuốc đa phương tiện, trong thời gian qua, chúng tôi cũng đã có một số đề xuất và triển khai thêm các nội dung khác trong chuyển đổi số, như:
- Hệ thống cảnh báo tương tác thuốc, cảnh báo nhầm liều, chống chỉ định.
- Tư vấn sử dụng thuốc từ xa cho người bệnh thông qua nền tảng trực tuyến.
- Tích hợp dữ liệu sử dụng thuốc để hỗ trợ bác sĩ ra quyết định điều trị chính xác hơn.
Tất nhiên, mọi thứ vẫn đang trong quá trình hoàn thiện. Nhưng chúng tôi tin rằng ngành Dược cũng cần được chuyển đổi số hóa mạnh mẽ và đây là xu hướng tất yếu nếu muốn nâng cao chất lượng điều trị và an toàn cho người bệnh.
Nếu nói cụ thể hơn về quy trình vận hành của mô hình “tư vấn sử dụng thuốc đa phương tiện” thì người bệnh sẽ được tiếp cận như thế nào?
Hiện nay mô hình tư vấn sử dụng thuốc đa phương tiện của Bệnh viện Nhân dân Gia Định chủ yếu đang được triển khai cho người bệnh đến khám trực tiếp tại bệnh viện. Tuy nhiên, chúng tôi cũng hướng đến việc mở rộng tiếp cận đến cả thân nhân bệnh nhân, hay bất kỳ ai có nhu cầu sử dụng thuốc vì mục tiêu cuối cùng là giúp người dân dùng thuốc an toàn và hiệu quả.
Cụ thể, mô hình hiện đang vận hành theo hai hình thức chính:
Tư vấn trực tiếp tại bệnh viện:
Người bệnh hoặc thân nhân có thể đến Phòng Tư vấn sử dụng thuốc tại Bệnh viện Nhân dân Gia Định. Tại đây, dược sĩ sẽ tư vấn chi tiết về cách dùng thuốc, đặc biệt là với những loại thuốc khó sử dụng, ví dụ như:
Thuốc dạng tiêm dưới da như insulin, các loại bình xịt điều trị hen suyễn hoặc COPD hay các dạng thuốc đặc biệt cần thao tác kỹ thuật.
Tư vấn trực tuyến và đa phương tiện:
Chúng tôi triển khai tư vấn thông qua các nền tảng công nghệ, giúp người bệnh có thể tra cứu thông tin một cách tiện lợi và chính xác hơn. Cụ thể:
Người bệnh có thể truy cập Zalo OA “Dược lâm sàng – BV Nhân dân Gia Định” để xem các video hướng dẫn, tài liệu tư vấn về cách dùng thuốc cụ thể theo từng bệnh lý hoặc loại thuốc.
Ngoài ra, bệnh viện còn có đường dây điện thoại nội bộ, khi người bệnh gọi đến, sẽ được kết nối trực tiếp đến Phòng Tư vấn sử dụng thuốc, để được dược sĩ hỗ trợ nhanh chóng, đặc biệt là những thắc mắc cấp bách.
Sau khi được giải đáp qua điện thoại, nếu người bệnh cần tra cứu thêm, có thể truy cập trang web hoặc tài khoản Zalo đã được tích hợp hệ thống dữ liệu để tìm lại thông tin một cách dễ dàng, chính xác và bảo mật.
Tất cả những nỗ lực này đều nhằm mục tiêu giúp người bệnh hiểu đúng, dùng đúng thuốc, từ đó nâng cao hiệu quả điều trị và giảm thiểu tối đa các sai sót không đáng có trong quá trình sử dụng thuốc.
Khi nhìn lại hành trình triển khai mô hình này, bác sĩ có thể chia sẻ thêm một vài "con số biết nói", những kết quả cụ thể để chúng ta hình dung rõ hơn về hiệu quả và tác động thực tế mà mô hình đã mang lại cho người bệnh?
Lượng bệnh nhân đến khám tại Bệnh viện Nhân dân Gia Định mỗi ngày rất lớn. Tuy nhiên, không phải ai cũng có nhu cầu tư vấn chuyên sâu về thuốc, một phần vì nhiều người chỉ cần hướng dẫn cơ bản là có thể tự thực hiện được.
Hiện tại, Phòng Tư vấn sử dụng thuốc của bệnh viện đang theo dõi và giám sát khoảng 2.000 người bệnh, chủ yếu là các đối tượng mắc bệnh lý mạn tính như tăng huyết áp, đái tháo đường, hoặc một số trường hợp đặc biệt cần tư vấn cách dùng thuốc phức tạp.
Đây là những bệnh nhân được theo dõi liên tục trong suốt quá trình điều trị tại bệnh viện từ chỉ định thuốc, kết quả xét nghiệm, cho đến quá trình sử dụng thuốc và hiệu quả điều trị.
Về mặt thống kê, mỗi ngày có khoảng 20 – 50 lượt tư vấn chuyên sâu, không chỉ hướng dẫn cách dùng thuốc mà còn bao gồm cả tư vấn về lối sống, chế độ ăn uống, cách theo dõi các chỉ số sức khỏe tại nhà.
Chúng tôi cũng có tiến hành đánh giá hiệu quả tư vấn định kỳ, ví dụ:
- Với người bệnh tăng huyết áp, sau 3 đến 6 tháng được tư vấn liên tục, chúng tôi đo lại huyết áp và ghi nhận tỷ lệ kiểm soát huyết áp tốt tăng lên rõ rệt.
- Với bệnh nhân đái tháo đường, mức đường huyết ổn định hơn, giảm các biến chứng sớm.
- Trong nhóm bệnh nhân hen suyễn, sau khi được tư vấn cách sử dụng thuốc hít đúng kỹ thuật, tình trạng khó thở, cơn hen cấp cũng được cải thiện đáng kể.
Ngoài ra, chúng tôi cũng nhận thấy một yếu tố rất tích cực là: khi người bệnh được tư vấn kỹ càng, họ cảm thấy được quan tâm, được đồng hành, từ đó có trách nhiệm hơn trong việc sử dụng thuốc đúng cách và tuân thủ điều trị.
Vì vậy, chúng tôi tin rằng, mô hình này không chỉ góp phần nâng cao kiến thức cho người bệnh, mà còn thúc đẩy sự chủ động, hợp tác và gắn kết giữa người bệnh với đội ngũ y tế, từ đó cải thiện hiệu quả điều trị một cách rõ rệt.
Khi bắt đầu xây dựng và triển khai mô hình tư vấn sử dụng thuốc đa phương tiện, bệnh viện có phối hợp với các đơn vị công nghệ bên ngoài hay huy động đội ngũ nội bộ để hỗ trợ về mặt kỹ thuật và nội dung không?
Ở giai đoạn đầu khi bắt tay vào xây dựng và triển khai mô hình này, chúng tôi gặp không ít khó khăn. Khó khăn lớn nhất là đội ngũ nhân viên y tế, bao gồm cả dược sĩ vốn không phải là những chuyên gia về công nghệ thông tin. Do đó, việc ứng dụng các công cụ số hóa vào công việc chuyên môn cũng là một thử thách không nhỏ.
Tuy nhiên, với lợi thế là người trực tiếp tiếp xúc với người bệnh, chúng tôi hiểu rõ nhu cầu thực tế của họ là gì. Người bệnh cần được hướng dẫn cụ thể, dễ hiểu và đúng chuyên môn trong việc sử dụng thuốc. Từ đó, chúng tôi chủ động xây dựng một bộ nội dung tư vấn bao gồm câu hỏi, video hướng dẫn và tài liệu liên quan, tập trung vào các vấn đề người bệnh thường gặp.
Sau khi hoàn thiện nội dung, chúng tôi phải trình qua Hội đồng chuyên môn để thẩm định, nhằm đảm bảo tính chính xác, tin cậy và phù hợp về mặt chuyên ngành. Chỉ sau khi được Hội đồng thông qua, chúng tôi mới phối hợp với Phòng Công nghệ thông tin của bệnh viện để bắt đầu ứng dụng vào thực tế.
Phòng CNTT của bệnh viện đã tiếp nhận ý tưởng từ phía dược lâm sàng và hỗ trợ về mặt kỹ thuật từ việc xây dựng giao diện tra cứu, tích hợp dữ liệu, đến vận hành mô hình tư vấn từ xa mà nhiều người gọi là “tele-pharmacy”.
Như vậy, có thể nói, sản phẩm này là kết quả của sự phối hợp chặt chẽ giữa chuyên môn dược lâm sàng và công nghệ thông tin, với mục tiêu cuối cùng là nâng cao hiệu quả chăm sóc và sử dụng thuốc an toàn, hợp lý cho người bệnh.
Với nhóm bệnh nhân lớn tuổi vốn không quen sử dụng thiết bị công nghệ, khi triển khai mô hình này, bệnh viện đã gặp khó khăn gì trong việc giúp họ tiếp cận và sử dụng các nền tảng số?
Trong quá trình tư vấn, chúng tôi gặp khá nhiều trường hợp bệnh nhân không sử dụng điện thoại thông minh. Nghe đến công nghệ hay “đường link” là nhiều cô chú đã cảm thấy e ngại, lo lắng rồi. Chính vì vậy, điểm then chốt của mô hình này là việc tiếp cận bệnh nhân ngay từ lần đầu tiên. Khi có cơ hội tiếp xúc trực tiếp, chúng tôi sẽ cố gắng tạo dựng niềm tin, nắm bắt nhu cầu cụ thể của từng người bệnh và hướng dẫn họ tiếp cận đúng thông tin, phù hợp với tình trạng của mình.
Bởi vì nếu để người bệnh tự tra cứu thông tin trên mạng thì đôi khi sẽ gặp phải nguồn không chính xác, thậm chí gây lo lắng không cần thiết. Do đó, với mỗi nhóm đối tượng, đặc biệt là người lớn tuổi, chúng tôi đều có cách tiếp cận riêng. Ví dụ như với người không dùng smartphone, chúng tôi sẽ phát tờ rơi, tài liệu in sẵn để mang về. Còn nếu bệnh nhân có thể gọi điện, thì hệ thống cũng có tổng đài tiếp nhận – với một số câu hỏi sẽ được hệ thống trả lời tự động, và một số khác sẽ do nhân viên y tế tư vấn trực tiếp.
Tóm lại, hình thức hỗ trợ rất linh hoạt, không nhất thiết phải qua smartphone hay internet. Nhờ đó mà hầu hết người bệnh, kể cả lớn tuổi đều có thể tiếp cận được phần nào dịch vụ tư vấn phù hợp với mình.
Bệnh viện có dự định mở rộng mô hình tư vấn thuốc đa phương tiện sang các khoa như thế nào trong thời gian tới?
Khi bắt tay xây dựng một mô hình hay một sản phẩm nào đó, thì ai cũng mong muốn nó có thể phát triển và mở rộng, chứ không chỉ dừng lại ở một phạm vi hay nội dung cố định. Ban đầu, mô hình này được triển khai chủ yếu cho một số bệnh lý thường gặp như tăng huyết áp hay đái tháo đường.
Tuy nhiên, trong quá trình hoạt động, chúng tôi luôn lắng nghe nhu cầu từ phía người bệnh và nhận thấy vẫn còn nhiều nhóm bệnh lý khác cũng cần đến sự tư vấn như vậy. Ví dụ như các bệnh lý hô hấp, nhi khoa, hay các vấn đề ở người cao tuổi. Chính vì vậy, chúng tôi cũng đã lên kế hoạch mở rộng mô hình sang nhiều chuyên khoa khác nữa.
Dù vậy, việc mở rộng này cũng phải đi theo lộ trình, tùy thuộc vào nguồn lực hiện có. Khi đã có quy trình chuẩn rồi thì việc nhân rộng mô hình sẽ thuận tiện hơn không chỉ trong nội bộ bệnh viện mà còn có thể triển khai tại các cơ sở y tế khác. Tuy nhiên, mỗi đơn vị sẽ có đặc thù riêng về nhóm bệnh nhân, nên thông tin tư vấn cũng cần được điều chỉnh để phù hợp với từng nơi.
Ngoài mô hình đang triển khai hiện nay, Bệnh viện Nhân dân Gia Định có đang ấp ủ thêm những sáng kiến mới hay dự định phát triển thêm mô hình công nghệ nào khác để thúc đẩy y tế thông minh không?
Câu hỏi này rất hay và thiết thực. Thật ra thì không chỉ riêng Bệnh viện Nhân dân Gia Định mà nhiều bệnh viện khác cũng đang có nhiều dự định và ý tưởng nhằm phát triển lĩnh vực y tế thông minh trong thời gian tới.
Riêng với lĩnh vực dược, là lĩnh vực mà tôi đang phụ trách thì hiện nay các phần mềm hỗ trợ liên quan tới dược lại chưa thực sự đa dạng, số lượng cũng còn khá hạn chế. Vì vậy, việc triển khai các dự án quy mô lớn hoặc mang tính phổ biến sẽ gặp khó khăn hơn so với các lĩnh vực điều trị.
Do đó, hiện tại chúng tôi đang tập trung nhiều vào việc nâng cao hiệu quả sử dụng thuốc cho người bệnh, chẳng hạn như giám sát, hướng dẫn cách dùng thuốc hợp lý, hoặc xây dựng một mạng lưới cộng đồng để hỗ trợ sàng lọc và theo dõi sớm các yếu tố nguy cơ trước khi bệnh lý diễn tiến nặng. Đây cũng là một hướng đi tiềm năng, có thể đóng vai trò trong việc phòng ngừa, quản lý bệnh từ sớm, và phù hợp hơn với đặc thù ngành dược.
Còn đối với mảng điều trị, tôi thấy hiện nay tại Việt Nam cũng đã có rất nhiều đề tài, sáng kiến liên quan đến ứng dụng công nghệ thông tin được công bố cho thấy xu hướng phát triển y tế thông minh đang ngày càng được quan tâm và đầu tư đúng mức.
Xin cảm ơn những chia sẻ từ Tiến sĩ, Dược sĩ Phạm Hồng Thắm