Tin tứcTrong nhiệm kỳ thứ hai, Tổng thống Mỹ Donald Trump tiếp tục biến thuế quan thành một công cụ chính sách đối ngoại đa mục đích, vừa bảo vệ sản xuất trong nước, vừa tạo đòn bẩy trong các cuộc đối đầu chính trị quốc tế.
Ông Trump tuyên bố áp thêm 25% thuế nhập khẩu với hàng hóa từ Ấn Độ, nâng tổng mức thuế lên 50%. Lý do được Nhà Trắng đưa ra là New Delhi vẫn duy trì mua dầu thô từ Nga, bất chấp nỗ lực của Mỹ và phương Tây nhằm cô lập Moscow bằng các lệnh cấm vận.
Trước đó, Washington từng dùng thuế quan để phản ứng với nhiều nước, như Brazil khi chính quyền tại đây truy tố cựu tổng thống Jair Bolsonaro – đồng minh của ông Trump.
Theo báo Straits Times, động thái của ông Trump lần này được xếp vào dạng “thuế quan thứ cấp” – biện pháp áp thuế gián tiếp lên một quốc gia nhằm thay đổi hành vi của quốc gia khác. Về bản chất, đây là biến thể của “trừng phạt thứ cấp” vốn quen thuộc trong chính sách đối ngoại Mỹ.
Với trừng phạt thứ cấp, Washington đe dọa hoặc cấm các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân nước ngoài có quan hệ thương mại với bên đang bị Mỹ trừng phạt, buộc họ lựa chọn giữa thị trường Mỹ và đối tác bị trừng phạt. Điểm khác là “thuế quan thứ cấp” không gắn trực tiếp với một lệnh cấm vận có hiệu lực pháp lý, mà được áp dụng như một biện pháp thương mại đơn phương.
Dù không có quyền tài phán toàn cầu, Mỹ vẫn duy trì sức ép nhờ vai trò trung tâm của hệ thống tài chính và đồng USD. Các tổ chức vi phạm lệnh trừng phạt có nguy cơ bị loại khỏi hệ thống thanh toán quốc tế, mất quyền tiếp cận ngân hàng Mỹ hoặc đối mặt với lệnh cấm xuất khẩu.
Với Ấn Độ, việc bị áp thuế 50% không nhằm bổ trợ cho một lệnh cấm vận khác, mà chỉ là tín hiệu cảnh cáo từ Washington khi nước này vẫn nhập dầu từ Nga – nguồn năng lượng Mỹ đã cấm hoàn toàn từ năm 2022, sau khi chiến sự ở Ukraine nổ ra.
Đây không phải lần đầu ông Trump áp dụng cách tiếp cận này. Tháng 3/2025, chính quyền Mỹ cũng áp thuế lên các nước mua dầu từ Venezuela, quốc gia bị Washington coi là “đe dọa an ninh quốc gia”.
Giới quan sát nhận định ông Trump đang biến thuế quan từ công cụ kinh tế thuần túy thành đòn bẩy địa chính trị, trong đó bất kỳ quan hệ kinh tế – dù gián tiếp – với các đối thủ của Mỹ đều có thể trở thành mục tiêu bị đánh thuế.
Việc giám sát các giao dịch dầu mỏ quốc tế hiện dễ dàng hơn nhờ công nghệ theo dõi hàng hải. Mỗi tàu chở dầu đều gắn thiết bị định vị cho phép vệ tinh và hệ thống giám sát xác định vị trí, hải trình theo thời gian thực. Dữ liệu này giúp giới phân tích lần theo lộ trình một tàu dầu rời cảng Nga và cập bến tại nhà máy lọc dầu ở Ấn Độ, qua đó xác định chính xác các giao dịch năng lượng giữa hai nước.
Cách tiếp cận của ông Trump được đánh giá sẽ đặt nhiều quốc gia vào thế phải lựa chọn: hoặc duy trì quan hệ thương mại với Nga, hoặc chấp nhận các rào cản kinh tế từ Mỹ. Với những nền kinh tế lớn như Ấn Độ, quyết định này không chỉ mang tính thương mại mà còn là bài toán chiến lược trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị ngày càng gay gắt.
