Tin tứcCác bức tượng Moai – những hình nhân đá nguyên khối cao khoảng 4 mét, được tạc bởi cư dân Polynesia trên đảo Phục Sinh từ năm 1250 đến 1500 – từ lâu được xem là biểu tượng quyền lực tinh thần của cư dân nơi đây.
Trước đây, nhiều giả thuyết cho rằng việc chế tác và vận chuyển những khối đá nặng từ 12 đến 80 tấn này đòi hỏi một hệ thống quyền lực trung ương và hàng trăm lao động.
Tuy nhiên, các phát hiện khảo cổ mới lại cho thấy cư dân bản địa thời kỳ này sống trong những nhóm gia đình và dòng tộc nhỏ, độc lập và không có cấu trúc chính trị thống nhất.
Các bằng chứng mới chỉ ra rằng quy trình tạc tượng tại mỏ đá chính và vận chuyển chúng đến các bệ đá xung quanh đảo cũng mang tính phi tập trung tương tự.
Những bức tượng Moai chưa hoàn thành tại mỏ đá Rano Raraku. - Ảnh: Independent.
Trong nghiên cứu mới, được đăng trên tạp chí PLOS One, các nhà khoa học đã đánh giá liệu việc chế tác tượng tại mỏ đá Rano Raraku – nơi sản xuất tượng Moai chính – được kiểm soát tập trung hay theo mô hình phi tập trung giống những hoạt động khác trên đảo.
Họ thu thập khoảng 11.000 hình ảnh chụp bằng máy bay không người lái để tạo mô hình 3D toàn diện của mỏ đá, bao gồm hàng trăm bức tượng Moai được bảo tồn ở nhiều giai đoạn hoàn thiện khác nhau.
Phân tích cho thấy có khoảng 30 khu vực khai thác đá riêng biệt phân bổ khắp miệng núi lửa, mỗi khu đều có phong cách nghệ thuật và kỹ thuật riêng. Một số tượng mang nét nữ tính đặc biệt, cho thấy sự đa dạng trong sáng tạo.
Các nhà khoa học cũng phát hiện bằng chứng cho thấy tượng đã được vận chuyển khỏi mỏ đá theo nhiều hướng khác nhau, củng cố nhận định rằng quá trình chế tác tượng Moai, cũng như xã hội Rapa Nui nói chung, không được tổ chức theo mô hình quản lý tập trung.
Các nhà khoa học cho rằng, nhiều nhóm gia đình và dòng tộc nhỏ – vừa hợp tác vừa cạnh tranh với nhau – chính là những người tạo nên các bức tượng Moai.
Điều này đặt ra thách thức đối với quan điểm lâu nay cho rằng việc xây dựng những công trình quy mô lớn đòi hỏi sự kiểm soát theo hệ thống phân cấp. Thay vào đó, các nhà khoa học nhận định “hành vi hợp tác phức tạp” có thể hình thành từ sự chia sẻ thông tin văn hóa giữa các nhóm gia đình.
