Tin tứcÔng David Dương - Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty Tái chế California Waste Solutions (CWS) và Tổng Giám đốc Công ty Xử lý Chất thải Việt Nam (VWS) nhấn mạnh mô hình hợp tác Khu công nghiệp Việt – Mỹ sẽ góp phần phát triển bền vững cho Việt Nam, đồng thời mang lại lợi ích kinh tế và công nghệ cho Hoa Kỳ.
Ứng dụng AI trong xử lý rác thải
*Host: Thưa ông, từ đầu năm 2025 đến nay, hoạt động kinh doanh của ông tại Mỹ và Việt Nam diễn ra như thế nào?
Ông David Dương: Nhìn chung công việc của chúng tôi hiện nay vẫn hoạt động ổn định, bình thường. Tuy nhiên, có phần chậm hơn so với trước đây. Tôi cho rằng nguyên nhân chủ yếu đến từ tình hình kinh tế chung, cùng với sự thay đổi mạnh mẽ trong xu hướng phát triển của các công nghệ mới.
Thời gian qua, rất nhiều lĩnh vực, trong đó có cả lĩnh vực xử lý môi trường, tái chế đều chịu tác động lớn từ những đổi thay này. Chính vì vậy, doanh nghiệp của chúng tôi cũng phải thích ứng, phải chạy theo xu hướng mới, nắm bắt được những công nghệ đang phát triển.
Tuy nhiên, dù có đổi mới đến đâu thì chúng tôi vẫn luôn chú trọng yếu tố phát triển bền vững. Không phải cứ thấy cái gì mới, hiện đại là lập tức chạy theo, mà cần phải xem xét kỹ xem tính lâu dài, hiệu quả và phù hợp của nó ra sao.
Ở California, các nhà máy của chúng tôi vẫn đang vận hành ổn định, mọi hoạt động diễn ra bình thường.
*Host: Trong tương lai, ông dự kiến AI sẽ đóng vai trò như thế nào trong toàn bộ quy trình này? Theo ông, việc ứng dụng AI có thể mang lại những giá trị gì trong công tác điều hành, quản lý doanh nghiệp?
Ông David Dương: Lấy ví dụ cụ thể tại các nhà máy của chúng tôi ở Hoa Kỳ, hiện nay đã bắt đầu có một số thay đổi, khi đưa vào những công nghệ mới có ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI).
Chẳng hạn, trong quy trình xử lý rác thải, chúng tôi đã sử dụng robot có khả năng phân loại tự động. Những cánh tay robot này được lập trình để nhận dạng, chọn lọc và tách riêng các loại vật liệu tái chế với độ chính xác rất cao – có thể lên tới 98%.
Nhờ vậy, con người hầu như không còn phải trực tiếp tiếp xúc với rác thải, giúp giảm nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe, đồng thời nâng cao hiệu quả xử lý. Đây là hướng đi mà chúng tôi đặc biệt chú trọng, vì nó vừa gắn với mục tiêu phát triển xanh, vừa bảo đảm an toàn lao động, lại còn giúp tăng năng suất sản xuất.
Ở Mỹ, công nhân làm việc phải có giờ nghỉ quy định – cứ hai tiếng phải nghỉ 15 phút. Còn với robot, thì không. “Máy móc siêu nhân” này có thể hoạt động 24/24 giờ, chỉ cần dừng lại trong những khoảng thời gian ngắn để bảo dưỡng, bảo trì.
Hiện nay, chúng tôi đã đầu tư và đưa vào sử dụng một phần hệ thống robot AI trong nhà máy. Mỗi robot có hai cánh tay tự động, có thể bốc, gắp, phân loại rác theo dữ liệu đã được lập trình sẵn. Khi hệ thống dây chuyền vận hành, robot nhận diện chính xác từng loại vật liệu và tự động tách ra để tái chế.
Chi phí cho mỗi robot như vậy vào khoảng 400.000 đến 500.000 USD. Nếu so sánh với việc thuê nhân công – tại Mỹ, chi phí cho một lao động làm công việc phân loại rác có thể lên tới 180.000 USD/năm – thì rõ ràng đầu tư robot sẽ hiệu quả hơn rất nhiều.
Ngoài ra, robot không bị ốm, không cần nghỉ phép, và có thể làm việc liên tục khi khối lượng rác tăng cao.
Từ hiệu quả thực tế này, chúng tôi đang nghiên cứu khả năng ứng dụng công nghệ AI trong xử lý và phân loại rác tại Việt Nam, đặc biệt là ở TP. Hồ Chí Minh. Tất nhiên, việc triển khai sẽ cần nghiên cứu kỹ để điều chỉnh công nghệ phù hợp với đặc thù rác thải trong nước, nhưng chúng tôi tin rằng đây là hướng đi rất tiềm năng cho tương lai.
Nhận định về phát triển kinh tế tư nhân
*Host: Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết về phát triển kinh tế tư nhân, xem đây là một trong những động lực quan trọng của nền kinh tế đất nước. Với góc nhìn của một doanh nhân kiều bào, đồng thời là Chủ tịch Hiệp hội Doanh nhân Việt – Mỹ, ông đánh giá như thế nào về chủ trương phát triển kinh tế tư nhân ở Việt Nam hiện nay?
Ông David Dương: Tôi cho rằng đây là một chủ trương rất đúng đắn và cần thiết.
Bởi vì nếu nhìn vào những quốc gia phát triển – đặc biệt là các nước tư bản tiên tiến, ta sẽ thấy họ luôn đặt trọng tâm vào khu vực kinh tế tư nhân.
Lý do vì doanh nghiệp tư nhân tự chịu trách nhiệm về hoạt động của mình, tự cân đối thu – chi, tự chịu lỗ lãi, và chính điều đó tạo ra động lực để họ làm việc hiệu quả hơn, sáng tạo hơn, đồng thời tạo ra nhiều giá trị thực cho xã hội.
Khác với doanh nghiệp nhà nước, nhiều đơn vị thường dựa vào ngân sách. Tôi lấy ví dụ ở Mỹ: có những chương trình hay tổ chức hoạt động bằng ngân sách nhà nước. Nếu năm nay được cấp 5 triệu đô, thì năm sau họ phải cố “chi hết” khoản đó để có cơ sở xin thêm. Nếu chi không hết, năm sau sẽ bị cắt ngân sách. Thành ra, năm này 5 triệu, năm sau lại xin 7 hay 10 triệu đô và cứ thế ngân sách ngày càng phình to.
Trong khi đó, khu vực tư nhân thì khác hoàn toàn, họ không thể chi tiêu kiểu đó. Họ phải tính toán, phải tiết kiệm, phải làm sao để đầu ra có hiệu quả thật sự. Và chính sự tự chịu trách nhiệm và chủ động này mới là yếu tố giúp nền kinh tế năng động và phát triển bền vững.
Tôi đánh giá rằng, với chính sách khuyến khích phát triển kinh tế tư nhân hiện nay, kinh tế Việt Nam trong 5 năm tới sẽ có bước phát triển rất mạnh mẽ. Tuy nhiên, để chính sách này phát huy hiệu quả cao nhất, cần có sự phối hợp thật nhịp nhàng giữa chính quyền và cộng đồng doanh nghiệp.
Bởi vì, ở bất kỳ quốc gia nào, doanh nghiệp phát triển đến đâu còn phụ thuộc rất lớn vào môi trường chính sách. Nếu có được sự hỗ trợ, đồng hành và cởi mở từ các cấp chính quyền, tôi tin rằng trong 5 năm tới, Việt Nam sẽ chứng kiến một bước nhảy vọt về kinh tế – mạnh mẽ và khác biệt hơn bao giờ hết.
*Host: Với chủ trương phát triển kinh tế tư nhân của Chính phủ Việt Nam, theo ông, điều này đã tạo ra tác động và tín hiệu như thế nào đối với cộng đồng doanh nhân người Việt tại Hoa Kỳ? Họ đang chuẩn bị hay lên kế hoạch đầu tư trở lại Việt Nam không?
Ông David Dương: Theo tôi, khi chủ trương này được ban hành, rất nhiều doanh nhân và hội viên trong Hiệp hội chúng tôi đã bày tỏ sự phấn khởi và lạc quan.
Họ cho rằng đây là một tín hiệu rất tích cực, mở ra nhiều cơ hội mới cho các doanh nghiệp Việt kiều muốn đầu tư về nước.
Trước hết, điều khiến họ yên tâm là khi đầu tư vào Việt Nam, họ không còn phải cạnh tranh trực tiếp với các doanh nghiệp nhà nước.
Anh biết đấy, trong kinh doanh, nếu một doanh nghiệp tư nhân phải đối đầu với một đơn vị có vốn hoặc sự hậu thuẫn của nhà nước thì gần như rất khó để cạnh tranh công bằng, nhất là về nguồn lực tài chính hay chính sách.
Chính vì vậy, khi Nhà nước khẳng định chủ trương phát triển khu vực kinh tế tư nhân và khuyến khích tư nhân hóa, thì đó là một cam kết mạnh mẽ về môi trường cạnh tranh bình đẳng.
Điều này giúp các doanh nghiệp Việt kiều ở Mỹ tự tin hơn khi quay về đầu tư, vì họ thấy được cơ hội thật sự chứ không phải chỉ là tiềm năng trên giấy tờ.
Khi thị trường minh bạch và công bằng hơn, doanh nghiệp tư nhân sẽ có động lực đầu tư vào công nghệ, vào khoa học kỹ thuật hiện đại, để tạo ra sản phẩm chất lượng hơn, giá thành cạnh tranh hơn.
Và đó chính là nền tảng để kinh tế Việt Nam phát triển bền vững, đồng thời thu hút được nhiều nguồn lực chất xám và tài chính từ cộng đồng doanh nhân Việt Nam ở nước ngoài.
Thực tế, thời gian gần đây, trong các buổi họp của Hiệp hội Doanh nhân Việt – Mỹ, tôi thấy rất nhiều anh chị em đều bày tỏ sự phấn khởi, bàn bạc sôi nổi về những hướng đầu tư mới.
Bản thân tôi cũng rất tin tưởng và hào hứng với những tín hiệu tích cực này từ Chính phủ Việt Nam.
Phân loại rác tại nguồn và môi trường xanh
*Host: TPHCM đã chính thức triển khai phân loại rác tại nguồn từ đầu năm 2025, nhưng thực tế vẫn chưa đạt hiệu quả như kỳ vọng. Theo ông, TPHCM cần làm gì, đặc biệt trong bối cảnh ứng dụng công nghệ và AI, để việc phân loại rác tại nguồn đạt hiệu quả và phù hợp hơn với đặc thù đô thị?
Ông David Dương: Như tôi cũng từng chia sẻ, ở Hoa Kỳ, việc phân loại rác tại nguồn được tổ chức dựa trên một hệ thống tổng thể, có sự phối hợp rất chặt chẽ giữa chính quyền, cơ quan chuyên môn và các đơn vị xử lý rác như chúng tôi.
Họ không chỉ dừng lại ở việc nói “phân loại là tốt”, mà họ đi sâu vào từng khâu thực tế:
Người dân sẽ gặp khó khăn gì khi phải phân loại?
Việc thu gom được tổ chức ra sao để không làm phiền sinh hoạt?
Xe, thùng chứa, thời gian thu gom có phù hợp không?
Những điều đó là các chi tiết rất nhỏ nhưng cực kỳ quan trọng, và nếu người hoạch định chính sách không nắm kỹ, thì rất khó để chương trình đi vào thực tiễn.
Tôi lấy ví dụ: Ở Việt Nam, đặc biệt là TPHCM, khi nói đến “phân loại rác tại nguồn”, ta cần biết rõ rác gì sẽ được phân, phân ra để làm gì, và giá trị kinh tế của từng loại rác là bao nhiêu.
Nếu mình không xác định được mục đích sử dụng sau phân loại, chẳng hạn rác hữu cơ đem ủ, nhựa tái chế, hay nilon thu hồi thì việc phân loại trở nên hình thức, vừa mất thời gian của người dân, vừa tốn công của đơn vị thu gom.
Hiện nay, trong thành phần rác của mình, túi nilon là loại có giá trị tái chế thấp và lẫn lộn nhiều nhất. Nếu không có công nghệ hoặc quy trình thu gom riêng, thì nói phân loại cũng chỉ là nói cho có.
Theo tôi, Thành phố nên phối hợp trực tiếp với các đơn vị chuyên môn, những người làm thực tế ngoài hiện trường, tiếp xúc với rác và người dân mỗi ngày. Chúng tôi có thể cung cấp những dữ liệu, góp ý thiết thực để chương trình khả thi hơn.
Và muốn người dân thực sự hưởng ứng, thì trước tiên phải làm gương từ không gian công cộng:
Khi họ ra đường mà thấy thùng rác sạch sẽ, phân màu rõ ràng, khu phố gọn gàng, thì họ mới có động lực làm điều tương tự tại nhà.
Ngược lại, nếu ngoài đường vẫn còn rác tràn, thùng dơ, ngã ba ngã tư đầy rác, thì nói phân loại trong nhà cũng rất khó.
Tóm lại, tôi cho rằng chương trình phân loại rác tại nguồn là rất cần thiết, nhưng chưa được phân tích và chuẩn bị đủ kỹ.
Cần xác định rõ:
Phân loại cái gì,
Thiết bị và phương tiện thu gom như thế nào,
Và cách phối hợp giữa Nhà nước – doanh nghiệp – người dân ra sao.
Nếu không làm rõ những điều đó, tôi e rằng mười năm nữa, chúng ta vẫn sẽ còn nói về phân loại rác tại nguồn, chứ chưa thật sự làm được.
*Host: Trong bối cảnh hướng đến môi trường xanh và phát triển bền vững, Công ty Xử lý Chất thải Việt Nam của ông hiện đang triển khai những bước đi hay giải pháp nào để góp phần giải quyết vấn đề này, thưa ông?
Ông David Dương: Từ khi chúng tôi bắt đầu đầu tư vào TPHCM, trong quá trình đàm phán, các ban ngành của thành phố cũng đã yêu cầu công ty phải có nhà máy phân loại rác tái chế, vì thành phố đã có chủ trương phân loại rác tại nguồn từ rất sớm.
Nhưng tôi có nói rằng, thật ra Việt Nam mình đã phân loại rác tái chế rất tốt từ lâu rồi, chỉ là theo cách rất tự nhiên, tự phát trong đời sống.
Bởi vì hầu như mọi người dân đều hiểu giá trị của phế liệu: mỗi cái chai nhựa, mỗi lon nhôm đều có giá. Thế nên, rác tái chế gần như đã được “lọc” ngay từ trong từng hộ gia đình. Người dân, người giúp việc, hay các cô chú ve chai, họ đã thu gom lại để bán, không để lẫn trong rác sinh hoạt.
Tôi lấy ví dụ cụ thể:
Ở thành phố, mỗi sáng ta đều thấy những chiếc xe ba gác chở rác đi khắp các con hẻm. Mỗi khi họ lấy rác từ hộ dân, họ sẽ mở túi rác ra, nhìn xem có chai nhựa, lon nhôm hay vật gì còn giá trị không. Nếu có, họ nhặt riêng bỏ vào một cái bao treo bên hông xe, để bán lại.
Khi xe ba gác tập kết rác ra đầu đường, chờ xe lớn tới thu gom, thì những người công nhân trên xe rác lớn lại tiếp tục “soát” thêm một lần nữa, xem còn sót gì có thể bán được không.
Thành ra, tôi hay nói vui với anh em là: từ năm 2007, khi công ty chúng tôi vào vận hành ở khu xử lý Đa Phước cho tới nay, may lắm mỗi ngày chỉ nhặt được vài cái lon nhôm hoặc chai nhựa còn sót lại thôi.
Điều đó chứng tỏ rằng người Việt mình phân loại rác tái chế rất tốt, dù không cần chiến dịch hay khẩu hiệu gì cả.
Cái còn lại mà chúng ta cần quan tâm bây giờ không phải là rác tái chế, mà là rác hữu cơ – tức là thức ăn thừa, rau củ, chất thải sinh hoạt.
Chúng ta cần phân loại rõ phần này ra riêng, để có thể tái sử dụng hoặc xử lý thành phân bón, năng lượng, tạo ra giá trị kinh tế thực sự từ rác.
Đó mới là hướng đi xanh và bền vững nhất cho Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay.
Mô hình hợp tác Việt – Mỹ
*Host: Ông có thể chia sẻ đôi nét về định hướng sắp tới của Công ty trong việc phát triển khu công nghệ xanh tại Long An (Tây Ninh), cũng như vai trò của khu xử lý chất thải Đa Phước trong việc giải quyết các vấn đề môi trường của TPHCM hiện nay?
Ông David Dương: Theo đề nghị của Thành phố thì chúng tôi sẽ thực hiện đúng theo định hướng và yêu cầu của Thành phố. Bởi vì, nói cho dễ hiểu, Thành phố chính là “người đặt hàng” cho chúng tôi về mặt công nghệ xử lý rác.
Hiện nay, TPHCM đã yêu cầu chúng tôi chuyển đổi công nghệ tại khu xử lý rác Đa Phước, từ mô hình chôn lấp sang công nghệ đốt rác phát điện. Chúng tôi đang trong quá trình hoàn thiện hồ sơ và chờ phê duyệt, không chỉ về chủ trương, mà cả về hợp đồng chính thức với Thành phố.
Ngay khi được thông qua, chúng tôi có thể khởi công xây dựng và đưa nhà máy vào hoạt động chỉ trong khoảng 18 tháng.
Còn về khu công nghệ môi trường xanh ở Long An – Tây Ninh, đây là dự án được giao cho chúng tôi để xử lý rác và các vấn đề môi trường cho toàn vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.
Trước đây, khi TPHCM còn hạn chế về quỹ đất, dự kiến sẽ phải chuyển một phần rác về Long An để xử lý, nhưng nay các địa phương trong vùng đã kết nối hạ tầng chặt chẽ hơn – từ Bà Rịa – Vũng Tàu, Bình Dương, đến TPHCM nên khả năng phân bổ xử lý tại chỗ đã thuận lợi hơn.
Vì vậy, trong định hướng mới, chúng tôi dự kiến sẽ dành khoảng 20% diện tích khu công nghệ môi trường xanh cho hoạt động xử lý môi trường, còn lại sẽ đề xuất với Chính phủ cho phép phát triển “Khu công nghiệp Việt – Mỹ”.
Lý do hiện nay Việt Nam đã có nhiều khu công nghiệp, nhưng chưa có khu nào chuyên biệt để thu hút các nhà đầu tư Hoa Kỳ.
Là người Mỹ gốc Việt, đồng thời cũng là người trực tiếp điều hành doanh nghiệp tại Mỹ và kết nối với cộng đồng doanh nhân Việt kiều, chúng tôi hiểu rất rõ nhà đầu tư Mỹ cần gì, quan tâm điều gì trước khi quyết định đầu tư.
Do đó, “Khu công nghiệp Việt – Mỹ” mà chúng tôi đề xuất sẽ là nơi tạo điều kiện tốt nhất cho các doanh nghiệp Hoa Kỳ đầu tư tại Việt Nam – từ hạ tầng, logistics, đến hỗ trợ pháp lý, tiêu chuẩn kỹ thuật.
Đặc biệt, trong khu này, chúng tôi dự kiến sẽ có trung tâm đóng gói, bao bì và thẩm định chất lượng theo tiêu chuẩn FDA ngay tại chỗ, giúp các sản phẩm Việt Nam được chứng nhận đủ điều kiện xuất khẩu sang Mỹ mà không phải lo bị trả hàng.
Mục tiêu của chúng tôi là xây dựng một hệ sinh thái sản xuất – kiểm định – xuất khẩu hoàn chỉnh, để sản phẩm Việt Nam có thể vươn ra thị trường Hoa Kỳ mạnh mẽ hơn, bền vững hơn, và đặc biệt là mang thương hiệu Việt đến gần hơn với người tiêu dùng quốc tế.
Ông David Dương: Hiện nay có một số ý kiến cho rằng, trong bối cảnh Tổng thống Donald Trump đang kêu gọi các doanh nghiệp Hoa Kỳ quay trở lại đầu tư, sản xuất trong nước để tạo việc làm cho người Mỹ, thì việc phát triển Khu công nghiệp Việt – Mỹ có thể đi ngược lại chủ trương đó.
Thật ra, tôi cho rằng mục tiêu của Tổng thống Trump không phải là cấm các doanh nghiệp Mỹ đầu tư ra nước ngoài, mà là tạo sự công bằng và đảm bảo lợi ích cho kinh tế Hoa Kỳ. Nếu Khu công nghiệp Việt – Mỹ được hình thành, Hoa Kỳ vẫn có lợi, bởi toàn bộ thiết bị, máy móc, công nghệ và đội ngũ chuyên gia kỹ thuật cao đều được nhập từ Mỹ sang. Như vậy, hàng hóa và công nghệ Mỹ vẫn được tiêu thụ, các kỹ sư Mỹ vẫn có việc làm và đóng thuế tại Hoa Kỳ.
Trong khu công nghiệp này, chúng tôi dự kiến có khoảng 20.000 lao động, trong đó 100–200 chuyên gia là người Mỹ. Họ sang Việt Nam làm việc, chia sẻ công nghệ, quản lý kỹ thuật – đó vẫn là cách để kinh tế Mỹ hưởng lợi.
Nói cách khác, đây là mô hình hợp tác đôi bên cùng có lợi – vừa góp phần phát triển kinh tế, khoa học – công nghệ cho Việt Nam, vừa giúp hàng hóa, thiết bị và con người của Hoa Kỳ có thêm cơ hội phát triển. Đó chính là điều tôi đang nỗ lực theo đuổi và hy vọng rằng Chính phủ Việt Nam sẽ sớm chấp thuận để dự án này trở thành hiện thực.
*Host: Chân thành cảm ơn ông!