Tin tứcNguyên nhân sâu xa được giới chuyên gia phân tích là do hậu quả kéo dài của đợt nắng nóng và hạn hán nghiêm trọng từ hai năm trước, khiến sản lượng lúa trên toàn quốc giảm mạnh.
Cùng lúc, tình trạng đầu cơ tích trữ gạo với mục đích trục lợi càng siết chặt nguồn cung. Mối lo thiếu lương thực bị thổi bùng thêm khi vào năm ngoái, chính phủ cảnh báo nguy cơ xảy ra một trận "siêu động đất" khiến người dân ồ ạt tích trữ gạo và nhu yếu phẩm.
Trước tình hình khẩn cấp, Chính phủ Nhật Bản buộc phải tung kho dự trữ quốc gia từ tháng 2 một động thái hiếm hoi vốn chỉ áp dụng trong các thảm họa quy mô lớn.
Nguồn cung khẩn cũng không đủ hạ nhiệt thị trường khi nhiều kệ gạo tại các siêu thị ở Tokyo, Osaka luôn trong tình trạng trống trơn. Một số cửa hàng phải dán biển khuyến cáo người tiêu dùng chuyển sang mì gói, bánh mì hoặc các loại tinh bột thay thế.
Tại thành phố biển Atami, người dân xếp hàng dài để chờ mua gạo trợ giá nhưng nhiều người vẫn phải ra về tay trắng. “Chúng tôi hỏi khi nào có đợt hàng mới, nhân viên nói họ cũng không biết”, một cặp vợ chồng lớn tuổi chia sẻ.
Trong khi đó, anh Yujiro Osaki, 46 tuổi, thở dài: “Một túi gạo 3kg chỉ đủ ăn hai tuần. Thật khó tin khi điều này lại xảy ra ở Nhật Bản”.
Khủng hoảng lần này phơi bày lỗ hổng trong chính sách nông nghiệp mà Nhật Bản áp dụng suốt nhiều thập kỷ. Ông Kazuhito Yamashita - Giám đốc Viện Nghiên cứu Toàn cầu Canon cho rằng các chính sách bảo hộ nông nghiệp, đặc biệt là hạn chế nhập khẩu gạo đang khiến Tokyo tự trói tay mình trong việc ứng phó với khủng hoảng giá cả.
Cùng lúc, lạm phát lõi trong tháng 6 đã giảm nhẹ còn 3,3%, song áp lực tài chính từ giá thực phẩm vẫn đè nặng lên các gia đình trẻ và cư dân đô thị.
Tỉ lệ ủng hộ Thủ tướng Fumio Ishiba đã giảm xuống mức thấp kỷ lục kể từ khi ông nhậm chức tháng 10 năm ngoái, kéo theo thất bại lịch sử trong cuộc bầu cử Hạ viện khi liên minh cầm quyền mất thế đa số kết quả tồi tệ nhất của Đảng Dân chủ Tự do (LDP) trong 15 năm.
Giới quan sát cảnh báo tình hình có thể còn tồi tệ hơn, khi cuộc bầu cử Thượng viện vào ngày 20/7 đang đến gần trong khi Tokyo chưa đạt được thỏa thuận thương mại quan trọng với Mỹ trước hạn chót 1/8. Nếu không đạt thỏa thuận, hàng hóa Nhật sẽ chịu thuế 25% từ Mỹ.
Tổng thống Donald Trump yêu cầu Tokyo tăng nhập khẩu ô tô, gạo và năng lượng từ Mỹ để giảm thâm hụt thương mại song phương 70 tỉ USD. Dù Thủ tướng Ishiba cử đặc phái viên Ryosei Akazawa sang Washington đến 7 lần, kết quả đàm phán vẫn chưa rõ ràng.
Ngày 18/7, ông dự kiến sẽ tiếp Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent tại Tokyo để “giải cứu” thỏa thuận trong phút chót.
