Tin tứcCùng quãng đường, cùng loại máy bay, nhưng thời gian lại khác biệt rõ rệt. Nguyên nhân nằm ở… gió.
Nhiều người từng cho rằng máy bay bay nhanh hơn khi cùng chiều quay của Trái đất, tức từ Tây sang Đông. Tuy nhiên, điều này không đúng. Bởi khi Trái đất quay, toàn bộ khí quyển – nơi máy bay di chuyển – cũng quay cùng hành tinh. Nói cách khác, máy bay và không khí quanh nó đang “đi cùng” Trái đất, nên tốc độ quay không khiến chuyến bay nhanh hay chậm hơn.
Sự khác biệt nằm ở dòng tia (jet stream) – những luồng gió mạnh di chuyển quanh hành tinh theo hướng Tây sang Đông ở độ cao từ 9 đến 12km, đúng nơi các máy bay thương mại hoạt động. Tốc độ gió trong các dòng tia này dao động từ 160 đến 400km/h, đôi khi có thể đạt 500km/h.
Những dòng gió mạnh hình thành do chênh lệch nhiệt độ giữa khí nóng vùng xích đạo và khí lạnh vùng cực, cùng tác động của hiệu ứng Coriolis – hệ quả từ chuyển động quay của Trái đất. Kết quả là những “xa lộ gió” khổng lồ uốn lượn quanh Bắc bán cầu và Nam bán cầu, chi phối mạnh mẽ đường bay của các hãng hàng không.
Khi bay từ Tây sang Đông, máy bay được “đẩy lưng” bởi dòng tia, giúp tăng tốc độ hành trình và rút ngắn thời gian bay. Ngược lại, khi bay từ Đông sang Tây, phi công phải bay ngược chiều gió nên hành trình chậm hơn và tốn nhiên liệu hơn.
Chẳng hạn, tuyến Los Angeles – New York (bay từ Tây sang Đông) chỉ mất khoảng 4 giờ 45 phút, trong khi chiều ngược lại mất tới 5 giờ 30 phút, thậm chí 6 giờ khi gió mạnh. Trên tuyến xuyên Đại Tây Dương, sự chênh lệch còn rõ hơn. Một chuyến bay thương mại từ New York đến London từng lập kỷ lục chỉ 4 giờ 56 phút nhờ tận dụng luồng gió có tốc độ gần 500km/h ở độ cao hành trình.
Các hãng hàng không không để mọi thứ ngẫu nhiên. Hằng ngày, họ cập nhật dữ liệu khí tượng, trong đó có bản đồ jet stream để lên kế hoạch đường bay tối ưu. Phi công cùng bộ phận điều hành sẽ chọn lộ trình có gió thuận, giúp tiết kiệm nhiên liệu, rút ngắn thời gian và giảm phát thải ra môi trường.
Ngược lại, khi bay từ Đông sang Tây, các hãng phải tính toán kỹ để tránh vùng gió mạnh, chọn độ cao hoặc lộ trình có sức cản nhỏ nhất. Sự khác biệt này ảnh hưởng rõ đến lịch trình và cả trải nghiệm hành khách.
Với các chuyến bay từ châu Á hoặc Mỹ sang châu Âu, hành khách thường khởi hành buổi tối và đến nơi vào sáng hôm sau, vừa nhanh vừa thuận múi giờ. Nhưng chiều ngược lại, chuyến bay kéo dài hơn, khiến nhiều người có cảm giác “sống lại một ngày dài hơn 30 tiếng”.
Nhiều người đặt câu hỏi: nếu Trái đất quay từ Tây sang Đông, tại sao không bay ngược hướng quay để đến nơi nhanh hơn? Câu trả lời là khí quyển – môi trường mà máy bay bay trong đó – cũng quay cùng Trái đất. Nếu không, chỉ cần bay lên và đứng yên, thành phố sẽ “xoay” tới ngay dưới chân – điều vốn không xảy ra trong thực tế.
Máy bay bay nhanh hơn từ Tây sang Đông không phải nhờ Trái đất “đẩy”, mà nhờ những dòng gió tầng cao được hình thành bởi chính chuyển động và sự chênh lệch nhiệt độ của hành tinh.
Như các chuyên gia hàng không ví von, bầu trời là một “dòng sông khí khổng lồ” luôn chảy quanh Trái đất, và phi công là những người biết “lợi gió” để đưa hành khách đến đích nhanh nhất và an toàn nhất.
