Tin tứcTheo đánh giá của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Diễn đàn là cơ hội để nhìn nhận lại toàn diện quá trình đổi mới hoạt động giám sát trong thời gian qua nhất là việc cụ thể hóa Nghị quyết của Trung ương về đổi mới hoạt động giám sát của Quốc hội.
Đây cũng là dịp để xác định trọng tâm giám sát của nhiệm kỳ tiếp theo, đảm bảo thực hiện hiệu quả các chủ trương lớn của Đảng, đặc biệt là nhóm “bộ tứ chiến lược”: hoàn thiện thể chế, phát triển con người, cải cách chính sách, và tinh gọn bộ máy.
Điểm nhấn quan trọng là định hướng chuyển từ giám sát mang tính kiểm tra, hậu kiểm sang giám sát kiến tạo nhằm chủ động dẫn dắt, đồng hành cùng Chính phủ và hệ thống chính trị tháo gỡ điểm nghẽn, thúc đẩy các nguồn lực, khơi thông hành lang pháp lý cho phát triển.
Hoạt động chất vấn - một trong những hình thức giám sát nổi bật đã có những cải tiến rõ nét cả về hình thức lẫn nội dung.
Những năm gần đây, Quốc hội đã chuyển từ chất vấn theo bộ, ngành sang chất vấn theo nhóm vấn đề, có đối thoại, tranh luận trực tiếp, tạo nên không khí thẳng thắn, minh bạch và phản ánh đúng tâm tư, kỳ vọng của cử tri.
Câu hỏi chất vấn được đại biểu đặt ra ngắn gọn, rõ ràng, bám sát các vấn đề “nóng” trong đời sống xã hội. Trong khi đó, các bộ trưởng, tư lệnh ngành thể hiện trách nhiệm cao, trả lời cụ thể, có cam kết thời hạn khắc phục và giải pháp cụ thể.
Đặc biệt, các Nghị quyết sau chất vấn được Quốc hội ban hành đã đề ra lộ trình, thời hạn thực hiện rõ ràng tạo cơ sở để tiếp tục giám sát, theo dõi lời hứa của người đứng đầu các ngành.
Kết quả thực hiện các nghị quyết này đã ghi nhận nhiều chuyển biến tích cực, được Chính phủ và các địa phương nghiêm túc triển khai, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô và đảm bảo an sinh xã hội.
Song song với chất vấn, hoạt động giám sát chuyên đề đã dần khẳng định vai trò “xương sống” trong hoạch định chính sách và điều chỉnh pháp luật.
Trong nhiệm kỳ XV, Quốc hội đã tiến hành nhiều cuộc giám sát quy mô lớn như: Giám sát thực hiện chính sách tiết kiệm, chống lãng phí; Giám sát thị trường bất động sản, nhà ở xã hội (2015-2023); Giám sát các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025; Giám sát việc thực hiện chính sách tài khóa, tiền tệ thuộc Nghị quyết 43/2022/QH15; Giám sát việc sử dụng nguồn lực phòng, chống dịch COVID-19.
Quốc hội đưa ra hàng loạt kiến nghị có trọng tâm giúp hoàn thiện chính sách, tháo gỡ vướng mắc pháp lý, khơi thông nguồn lực đầu tư công, hỗ trợ sản xuất - kinh doanh, củng cố niềm tin thị trường.
Kết quả giám sát cũng trở thành nền tảng để Quốc hội ban hành nhiều nghị quyết chiến lược, như kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội 5 năm, các dự án quan trọng quốc gia, chương trình cơ cấu lại nền kinh tế và các đạo luật then chốt.
Một giá trị đặc biệt của hoạt động giám sát là khả năng phát hiện các xung đột, mâu thuẫn, chồng chéo trong hệ thống pháp luật.
Từ thực tiễn, Quốc hội đã thúc đẩy sửa đổi, ban hành hàng loạt đạo luật quan trọng như: Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp, Luật Đấu thầu, Luật Quản lý vốn nhà nước, Luật Nhà giáo… cùng với nhiều nghị quyết tạo cơ chế đặc thù để xử lý vướng mắc pháp lý trong đầu tư, quy hoạch, y tế, giáo dục.
Công tác giám sát văn bản quy phạm pháp luật đã được Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban Quốc hội thực hiện nghiêm túc, định kỳ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Qua đó góp phần chấn chỉnh tình trạng ban hành chậm, sai trình tự, thiếu thống nhất với luật hiện hành giúp tăng cường tính minh bạch, hiệu lực thực thi pháp luật.
Dù đã đạt được nhiều kết quả tích cực, hoạt động giám sát vẫn tồn tại một số điểm nghẽn cần khắc phục. Một số kiến nghị, kết luận giám sát còn chung chung, thiếu địa chỉ cụ thể, dẫn đến việc triển khai không triệt để. Có tình trạng trùng lắp, chồng chéo giám sát giữa các cơ quan; và không ít trường hợp chậm thực hiện kiến nghị nhưng không có cơ chế giải trình trách nhiệm rõ ràng.
Trong bối cảnh tổ chức bộ máy hành chính được tinh gọn, yêu cầu đặt ra là giám sát phải không chỉ “đúng, trúng” mà còn sâu sát, kịp thời và mang tính kiến tạo chính sách.
Nhiều ý kiến tại Diễn đàn thống nhất rằng đã đến lúc cần sửa đổi toàn diện Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND. Luật mới phải làm rõ thẩm quyền, trách nhiệm các chủ thể giám sát; thiết lập cơ chế theo dõi, hậu kiểm đối với các kiến nghị giám sát; tăng cường ứng dụng công nghệ số, dữ liệu lớn và AI trong theo dõi thực hiện.
Giám sát phải được tiến hành thường xuyên, công khai, dân chủ, hướng tới giải quyết tận gốc các vướng mắc, đặc biệt tại cơ sở nơi người dân cảm nhận rõ nhất hiệu quả của chính sách.
