Tin tứcNội dung thảo luận tập trung cập nhật cơ chế thi hành án trong bối cảnh chuyển đổi số, phát triển kinh tế tri thức và đổi mới sáng tạo, khi nhiều vụ việc không còn thuần túy gắn với tài sản hữu hình mà liên quan ngày càng lớn đến quyền sở hữu trí tuệ, dữ liệu, phần mềm, hợp đồng công nghệ và kết quả nghiên cứu khoa học.
Nêu ý kiến về dự Luật Thi hành án dân sự (sửa đổi), đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (TP.HCM) cho rằng các quy định hiện hành còn chung chung, chưa bắt kịp thực tiễn phát triển của nền kinh tế số. Cụ thể, các điều khoản về xác minh điều kiện và ra quyết định thi hành án “chưa có cơ chế riêng đối với các loại tài sản đặc thù như bằng sáng chế, phần mềm, kết quả nghiên cứu hoặc quyền sử dụng dữ liệu số”. Theo đại biểu, khoảng trống này khiến việc xử lý tài sản số gặp khó khăn, làm giảm hiệu quả bảo đảm nghĩa vụ thi hành án.
Từ đó, bà Nguyễn Hoàng Bảo Trân đề xuất bổ sung quy định cho phép chấp hành viên trưng cầu giám định và phối hợp với cơ quan chuyên môn về khoa học, công nghệ trong việc định giá, xác minh hoặc xử lý tài sản sở hữu trí tuệ. Đồng thời cần lượng hóa rõ thời hạn xử lý hồ sơ, ví dụ thời hạn xác minh không quá 10 ngày, ra quyết định thi hành trong 5 ngày tiếp theo, nhằm tránh tình trạng tùy tiện kéo dài. Dự thảo cần cập nhật phương thức thi hành đối với tài sản điện tử và công nghệ số, nhất là trong các vụ án dân sự có yếu tố công nghệ cao.
Thực tế cho thấy nhiều doanh nghiệp nắm giữ mã nguồn hoặc dữ liệu phần mềm trị giá lớn nhưng chưa có cơ chế cưỡng chế hoặc chuyển giao hợp pháp khi thi hành án. Vì vậy, đại biểu đề nghị coi tài sản sở hữu trí tuệ, dữ liệu, phần mềm là tài sản đặc thù và được kê biên, xử lý theo hướng dẫn của Bộ Tư pháp phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ.
Về tổ chức thực hiện, đại biểu Nguyễn Thị Hồng Hạnh (TP.HCM) bày tỏ thống nhất với ý kiến mở rộng thẩm quyền của Văn phòng Thi hành án dân sự và Thừa hành viên, coi đây là giải pháp đẩy mạnh xã hội hóa, giảm tải áp lực cho cơ quan thi hành án dân sự. Bà dẫn báo cáo của Bộ Tư pháp về việc đổi tên “Văn phòng Thừa phát lại” thành “Văn phòng Thi hành án dân sự” để phù hợp với phạm vi, tính chất hoạt động thi hành án dân sự là chủ yếu và cần được đẩy mạnh.
Tuy nhiên, qua rà soát quy định hiện hành và dự thảo, bà cho rằng chưa có sự thay đổi cơ bản về cơ chế thực thi, khi mới cho phép Văn phòng Thi hành án thực hiện 2/4 biện pháp bảo đảm và không được thực hiện các biện pháp cưỡng chế. Theo đại biểu, nếu không bổ sung thẩm quyền thì dù luật có thông qua cũng khó đạt mục tiêu, bởi hoạt động thi hành án dân sự của Văn phòng Thi hành án dân sự vẫn bị giới hạn. Từ thực tế này, bà đề nghị cơ quan soạn thảo bổ sung quy định, tạo cơ chế pháp lý đủ cho các Văn phòng Thi hành án dân sự tổ chức thi hành án hiệu quả; đồng thời bổ sung chế tài và biện pháp xử lý nghiêm đối với hành vi vi phạm như lạm quyền.
Đại biểu Cao Thị Xuân (Thanh Hóa) bày tỏ cơ bản tán thành với các quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Văn phòng Thi hành án dân sự, Thừa hành viên nhằm bảo đảm thực hiện chủ trương xã hội hóa một số hoạt động thi hành án dân sự với cơ chế bảo đảm và lộ trình phù hợp. Tuy vậy, bà băn khoăn về tính khả thi khi số vụ việc tồn đọng hằng năm rất lớn, số vụ việc phải chuyển qua năm sau nhiều, gây áp lực không nhỏ đối với hệ thống cơ quan thi hành án. Theo đại biểu, cần trao quyền mạnh hơn, phân cấp, phân quyền rõ ràng, kèm cơ chế ràng buộc về đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm trước khách hàng, trước pháp luật, để bảo đảm tính khả thi, hiệu quả trong thực thi nhiệm vụ, quyền hạn đã giao.
