Tin tứcTrong bối cảnh ô nhiễm vi nhựa trở thành một vấn đề sức khỏe toàn cầu, với những nghiên cứu khoa học liên tục hé lộ mức độ xâm lấn đáng báo động của chúng vào cơ thể con người, việc tìm kiếm giải pháp đào thải vi nhựa không còn là câu chuyện của tương lai mà là yêu cầu cấp thiết của hiện tại.
Vi nhựa là gì và cơ thể “tiếp nhận” chúng như thế nào?
Trước khi tìm cách loại bỏ, chúng ta cần hiểu rõ hành trình của vi nhựa sau khi xâm nhập.
Vi nhựa (microplastics) là những mảnh nhựa có kích thước nhỏ hơn 5mm, trong đó có loại còn nhỏ đến mức gọi là nanoplastics (dưới 1 micromet). Chúng có thể đến từ nhiều nguồn: sản phẩm nhựa bị phân hủy, mỹ phẩm, lốp xe mòn, hay thậm chí từ nước uống đóng chai.
Theo một nghiên cứu năm 2023 đăng trên The Lancet Planetary Health, con người có thể hấp thụ tới hàng chục nghìn hạt vi nhựa mỗi năm thông qua thực phẩm, nước uống, không khí, và thậm chí cả muối ăn.
Khi vào cơ thể, vi nhựa có thể vượt qua hàng rào ruột và máu, được các tế bào hấp thụ hoặc lưu thông trong máu. Một nghiên cứu công bố trên Tạp chí Environmental Science & Technology (2021) phát hiện rằng các hạt vi nhựa có thể gây phản ứng viêm, stress oxy hóa, và phá vỡ hàng rào tế bào ruột ở chuột thí nghiệm.
Có cách nào để cơ thể “tự đào thải” vi nhựa?
Câu trả lời ngắn gọn là: chưa có bằng chứng rõ ràng nào cho thấy cơ thể người có cơ chế tự nhiên đủ hiệu quả để loại bỏ toàn bộ vi nhựa đã xâm nhập. Tuy nhiên, các nghiên cứu mới nhất đang mở ra một số hướng tiếp cận hứa hẹn.
1. Chế độ ăn uống và chất xơ
Một số nghiên cứu gợi ý rằng chế độ ăn giàu chất xơ có thể giúp tăng cường quá trình đào thải tự nhiên của cơ thể. Chất xơ không hòa tan có thể liên kết với các hạt vi nhựa trong đường tiêu hóa, giúp chúng được đào thải ra ngoài qua phân.
Một nghiên cứu trên động vật được công bố trên Journal of Hazardous Materials (2024) đã chỉ ra rằng việc bổ sung chất xơ trong khẩu phần ăn giúp giảm đáng kể lượng vi nhựa tích lũy trong ruột. Mặc dù cần thêm nghiên cứu trên người, đây là một phương pháp an toàn và dễ thực hiện mà chúng ta có thể áp dụng ngay lập tức.
2. Vi khuẩn đường ruột (Microbiome)
Vai trò của hệ vi sinh vật đường ruột trong việc phân giải và đào thải các chất độc hại đang được nghiên cứu rộng rãi. Một số nghiên cứu sơ bộ trên tạp chí Environmental Pollution (2023) đã phát hiện ra rằng một số chủng vi khuẩn có khả năng phân hủy một số loại polymer nhựa nhất định.
Mặc dù đây là những nghiên cứu ở giai đoạn đầu và chủ yếu tập trung vào việc phân hủy nhựa trong môi trường, nhưng chúng mở ra khả năng về việc điều chỉnh hệ vi sinh vật đường ruột để hỗ trợ đào thải vi nhựa trong cơ thể. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng cơ chế này còn rất phức tạp và chưa có đủ bằng chứng để khuyến nghị sử dụng probiotic cụ thể cho mục đích này.
3. Chất chống oxy hóa: Cơ chế phòng vệ gián tiếp
Không trực tiếp loại bỏ vi nhựa, nhưng các chất chống oxy hóa như curcumin (có trong nghệ), resveratrol (trong nho), và vitamin C đã được chứng minh là có thể làm giảm tác động của stress oxy hóa do vi nhựa gây ra. Một nghiên cứu năm 2022 trên Scientific Reports cho thấy curcumin làm giảm tổn thương tế bào gan ở chuột sau khi tiếp xúc với vi nhựa.
Tương lai không vi nhựa: Nỗ lực từ cá nhân đến cộng đồng
Tính đến năm 2025, vẫn chưa có phương pháp điều trị chính thức nào được công nhận để loại bỏ hoàn toàn vi nhựa ra khỏi cơ thể người. Phần lớn các nghiên cứu vẫn đang ở mức độ thử nghiệm tiền lâm sàng hoặc quan sát trên động vật.
Việc thiếu các dữ liệu lâm sàng khiến cho việc ứng dụng các biện pháp “thải độc vi nhựa” trong đời sống vẫn mang tính phòng ngừa nhiều hơn là điều trị.
Tuy vậy, việc giảm tiếp xúc với vi nhựa vẫn là biện pháp cần thiết. Một số khuyến nghị dựa trên bằng chứng hiện có:
- Tránh dùng nhựa trong chế biến thực phẩm nóng (hộp nhựa, màng bọc).
- Hạn chế nước uống đóng chai – nghiên cứu từ Đại học Columbia (2023) cho thấy một chai nước 500ml có thể chứa hơn 240.000 hạt nanoplastic.
- Sử dụng máy lọc nước có màng lọc nano hoặc than hoạt tính.
- Đảm bảo thông gió nhà ở và giảm bụi nhựa trong môi trường sống
Cuộc chiến chống lại vi nhựa là một hành trình dài và phức tạp. Mặc dù chưa có "phép màu" nào để đào thải hoàn toàn vi nhựa ra khỏi cơ thể, những nghiên cứu khoa học gần đây đã cung cấp cái nhìn sâu sắc hơn về "kẻ xâm lược" này và hé mở những tia hy vọng về các phương pháp đào thải tiềm năng.
Điều quan trọng là chúng ta cần tiếp tục theo dõi các tiến bộ khoa học, đồng thời chủ động giảm thiểu phơi nhiễm vi nhựa trong cuộc sống hàng ngày. Bởi lẽ, một cơ thể ít vi nhựa không chỉ là lợi ích cá nhân, mà còn là bước tiến quan trọng hướng tới một hành tinh khỏe mạnh hơn.
