Tin tứcGiả thuyết về sự tồn tại của “hành tinh thứ 9” – một thiên thể khổng lồ nằm xa ngoài quỹ đạo Sao Hải Vương – đang được hồi sinh mạnh mẽ khi các nhà khoa học phát hiện thêm dấu hiệu cho thấy có thể tồn tại một hành tinh khác, được gọi là Hành Tinh Y.
Cuộc tìm kiếm hành tinh ẩn trong Hệ Mặt trời bắt đầu từ đầu thế kỷ 20, khi các nhà thiên văn học phát hiện một số bất thường trong quỹ đạo của Sao Hải Vương. Sau khi Sao Diêm Vương (Pluto) được phát hiện năm 1930, nhiều người tin rằng đây chính là “Hành Tinh X” được tìm kiếm bấy lâu. Tuy nhiên, Pluto quá nhỏ để tạo ra những ảnh hưởng như dự đoán.
Dữ liệu từ tàu thăm dò Voyager 2 về sau đã xác định lại khối lượng của Sao Hải Vương, giúp giải thích các bất thường quỹ đạo và khiến cuộc săn tìm hành tinh ẩn tạm dừng.
Năm 2005, phát hiện vật thể băng giá Eris trong Vành đai Kuiper – khu vực chứa hàng nghìn thiên thể nằm ngoài Sao Hải Vương – đã khiến giới khoa học một lần nữa chú ý. Eris có kích thước lớn hơn Sao Diêm Vương, khiến Pluto bị xếp loại lại thành hành tinh lùn.
Đến năm 2016, hai nhà khoa học Mike Brown và Konstantin Batygin (Đại học Caltech) công bố giả thuyết về Hành Tinh Chín, một hành tinh có khối lượng gấp 5-10 lần Trái Đất, quay quanh Mặt Trời ở khoảng cách gấp 550 lần Trái Đất. Họ cho rằng hành tinh này có thể là nguyên nhân khiến một nhóm vật thể xa xôi trong Vành đai Kuiper có quỹ đạo “gom cụm” bất thường.
Một nghiên cứu gần đây của nhà vật lý thiên văn Amir Siraj (Đại học Princeton) tiếp tục thổi bùng cuộc tranh luận khi ông nêu giả thuyết về Hành Tinh Y – một hành tinh nhỏ hơn, nhưng có thể là lời giải cho sự nghiêng lệch kỳ lạ của Vành đai Kuiper.
Siraj nhận thấy các hành tinh đã biết đều quay quanh Mặt Trời gần như trên cùng một mặt phẳng, giống “rãnh đĩa hát”. Tuy nhiên, những vật thể nằm ngoài khoảng 80 đơn vị thiên văn (khoảng 80 lần khoảng cách từ Trái Đất đến Mặt Trời) lại bị nghiêng lệch khoảng 15 độ – một hiện tượng khó giải thích bằng các mô hình hiện có.
Theo Siraj, sự nghiêng này khó có thể là tàn dư từ quá trình hình thành Hệ Mặt trời hay do tác động của ngôi sao đi ngang qua, bởi các ảnh hưởng đó đã biến mất từ lâu. “Khả năng hợp lý nhất là tồn tại một hành tinh chưa được nhìn thấy đang tác động hấp dẫn lên khu vực này,” ông nhận định.
Qua mô phỏng máy tính, nhóm của Siraj cho rằng Hành Tinh Y có thể có khối lượng nằm giữa Sao Thủy và Trái Đất, quay quanh Mặt Trời ở khoảng cách 100–200 đơn vị thiên văn, nghiêng ít nhất 10 độ so với mặt phẳng quỹ đạo chung.
Hiện tại, do khu vực Vành đai Kuiper rất tối và xa, các nhà khoa học chỉ có thể quan sát được khoảng 50 vật thể để suy luận. Với dữ liệu hạn chế, Siraj ước tính khả năng tồn tại Hành Tinh Y đạt 96–98%, tuy nhiên vẫn cần xác nhận bằng quan sát thực tế.
Cơ hội này có thể đến trong vài năm tới, khi Đài quan sát Vera C. Rubin ở Chile bắt đầu vận hành. Với máy ảnh kỹ thuật số lớn nhất thế giới, đài quan sát này sẽ chụp toàn bộ bầu trời mỗi ba ngày, tạo thành “bộ phim vũ trụ” kéo dài 10 năm.
Siraj tin rằng nếu Hành Tinh Y tồn tại trong tầm quan sát, kính thiên văn Rubin có thể phát hiện nó trong hai đến ba năm đầu hoạt động. Các chuyên gia như Mike Brown và Samantha Lawler cũng kỳ vọng Rubin sẽ giúp làm sáng tỏ cấu trúc vùng ngoài của Hệ Mặt trời, và có thể xác nhận cả Hành Tinh Chín lẫn Hành Tinh Y.
“Những vật thể ngoài Sao Hải Vương nắm giữ chìa khóa giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cách Hệ Mặt trời hình thành hàng tỷ năm trước,” Siraj nói.
