Tin tứcTuy nhiên, một nghiên cứu mới từ Đại học Sydney và Đại học Adelaide (Úc) đang khiến giới khoa học phải xem lại toàn bộ nhận định này.
Khoảng 1,8 tỉ đến 800 triệu năm trước, các nhà khoa học cho rằng Trái Đất bước vào giai đoạn ổn định hiếm có. Núi lửa ít hoạt động, khí hậu không biến động mạnh, còn sự sống thì trì trệ hàng triệu năm. Nhưng nhóm nghiên cứu Úc vừa phát hiện rằng chính trong thời kỳ này, một sự kiện địa chất quan trọng đã làm thay đổi hướng đi của sự sống – sự tan rã của siêu lục địa cổ đại Nuna.
Trái Đất đã nhiều lần “tách rồi hợp” các mảnh lục địa trong suốt lịch sử hình thành. Nhưng quá trình Nuna vỡ ra khoảng 1,46 tỉ năm trước lại có tác động vượt xa những gì con người từng hình dung.
Công trình công bố trên tạp chí Earth and Planetary Science Letters cho thấy nhóm chuyên gia đã xây dựng mô hình kiến tạo mảng kéo dài suốt 1,8 tỉ năm, mô phỏng sự dịch chuyển ranh giới mảng, sự thay đổi của rìa lục địa và chu trình trao đổi carbon giữa lớp phủ, đại dương và khí quyển.
Kết quả cho thấy, khi Nuna bắt đầu tách ra, diện tích thềm lục địa nông trên Trái Đất đã tăng gấp đôi, đạt chiều dài khoảng 130.000 km. Những vùng biển nông mới hình thành là nơi có nhiều ánh sáng, ổn định và giàu oxy – môi trường lý tưởng để sinh vật phát triển và đa dạng hóa.
Cũng trong thời gian này, lượng CO₂ từ núi lửa giảm mạnh, trong khi carbon bị giữ lại trong lớp vỏ đại dương tăng lên. Khi nước biển thấm vào các khe nứt dưới đáy đại dương và bị nung nóng, CO₂ được giải phóng và kết tủa thành đá vôi, góp phần “khóa chặt” carbon trong lòng đất.
Phó giáo sư Adriana Dutkiewicz, đồng tác giả nghiên cứu, cho biết sự kết hợp giữa việc giảm phát thải từ núi lửa và tăng lưu trữ carbon trong đại dương đã khiến khí hậu Trái Đất mát hơn, đồng thời làm thay đổi hóa học của nước biển. Những điều kiện này mở đường cho sự xuất hiện của các sinh vật phức tạp hơn.
Khoảng 1,05 tỉ năm trước – thời điểm các hóa thạch sinh vật nhân chuẩn đầu tiên được phát hiện – cũng chính là lúc các lục địa tách rời và biển nông mở rộng. Điều đó cho thấy mối liên hệ trực tiếp giữa biến động địa chất và bước ngoặt tiến hóa của sự sống.
Phát hiện này khẳng định kiến tạo mảng không chỉ là quá trình định hình bề mặt Trái Đất, mà còn là “động cơ ngầm” điều khiển chu trình carbon và khí hậu toàn cầu.
Trong Hệ Mặt Trời, chỉ có Trái Đất và mặt trăng Io của sao Mộc được cho là có hoạt động kiến tạo kiểu này. Chính quá trình đó đã giúp hành tinh của chúng ta duy trì khí hậu ổn định, đại dương giàu oxy và tạo nền tảng cho sự sống phát triển liên tục suốt hàng tỉ năm.
Các nhà khoa học gọi đây là “bằng chứng rõ ràng nhất” cho thấy Trái Đất không hề tĩnh lặng trong “một tỉ năm buồn tẻ”. Trái lại, chính giai đoạn tưởng như yên ả ấy đã âm thầm chuẩn bị mọi điều kiện để sự sống bùng nổ – khởi đầu cho hành trình tiến hóa vĩ đại của hành tinh xanh.
