Tin tứcNhững phát hiện quan trọng này đã được trình bày trong các nghiên cứu đăng tải trên tạp chí Nature và các ấn phẩm khoa học liên quan. Đây là một phần của mạng lưới Mạng lưới Bản đồ Tế bào Sáng kiến BRAIN (BICAN) – chương trình hợp tác quốc tế thuộc Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH), nhằm xây dựng bản đồ toàn diện về tế bào não người.
Công trình nghiên cứu quy mô lớn này tập trung chủ yếu vào tế bào não người và chuột, đồng thời khai thác thêm dữ liệu từ mô não khỉ.
Các nhà khoa học đã tỉ mỉ lập bản đồ quá trình hình thành, biệt hóa và trưởng thành của nhiều loại tế bào não khác nhau, đồng thời theo dõi sự kích hoạt và ngừng hoạt động của các gen trong từng giai đoạn phát triển.
Ảnh: stock.adobe.com.
Bản đồ sơ bộ đầu tiên đã mang lại nhiều phát hiện quan trọng, xác định các gen chủ chốt điều tiết hoạt động của não bộ. Nghiên cứu cũng làm sáng tỏ các con đường phát triển chung giữa người và động vật, đồng thời chỉ ra những đặc trưng riêng biệt của não người – bao gồm cả những loại tế bào chưa từng được phát hiện trước đây.
Trong số các loại tế bào mới được xác định có một số thuộc vùng tân vỏ não và vùng vân não – khu vực điều khiển vận động và một số chức năng khác.
Nhà thần kinh học Hongkui Zeng, Giám đốc khoa học thần kinh tại Viện Allen ở Seattle, cho biết, não người có hàng nghìn loại tế bào với sự đa dạng phi thường về đặc tính và chức năng. Các tế bào này phối hợp với nhau để tạo nên nhiều hành vi, cảm xúc và nhận thức khác nhau.
Theo bà Zeng, việc so sánh sự phát triển của não người và động vật đã giúp nhóm nghiên cứu hiểu rõ hơn về nguồn gốc của những khả năng đặc thù và trí tuệ con người. Đồng thời, việc nắm bắt quá trình phát triển bình thường của não bộ cũng giúp xác định chính xác thời điểm và vị trí xảy ra các thay đổi đang diễn ra trong bộ não bị bệnh – cả trên mô ở người và động vật.
Các vùng não được lập bản đồ bao gồm tân vỏ não – nơi hình thành các chức năng nhận thức cao hơn, và vùng dưới đồi – một cấu trúc nhỏ nằm sâu trong não giúp kiểm soát nhiệt độ cơ thể, huyết áp, tâm trạng, giấc ngủ, ham muốn, cảm giác đói và khát.
Một trong các nghiên cứu cũng cho thấy, một số tế bào trong khối u não ở người có đặc tính tương tự tế bào tiền thân ở phôi thai – loại tế bào có thể biến đổi thành nhiều dạng khác nhau trong từng vùng của não – cho thấy khả năng các khối u có thể “chiếm quyền điều khiển” cơ chế phát triển để thúc đẩy ung thư.
Các nhà nghiên cứu cũng làm rõ những điểm đặc trưng ở não người, như quá trình biệt hóa kéo dài của các loại tế bào vỏ não, do thời gian phát triển não bộ của người từ thai nhi đến tuổi vị thành niên lâu hơn nhiều so với ở động vật.
Các nhà khoa học kỳ vọng rằng những hiểu biết này sẽ giúp phát triển liệu pháp gen và tế bào chính xác hơn, cung cấp hiểu biết sâu sắc về hội chứng tự kỷ, rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), tâm thần phân liệt và các rối loạn phát triển khác.
Nhà thần kinh học Aparna Bhaduri tại Đại học California, Los Angeles, nhấn mạnh: “Mục tiêu cuối cùng là không chỉ hiểu rõ cấu trúc của não đang phát triển mà còn lý giải được điều gì xảy ra trong các rối loạn thần kinh – tâm thần khởi phát trong giai đoạn phát triển”.
