Tin tứcChúng ta vẫn thường tự hào về khả năng nấu nướng của mình, biến những nguyên liệu thô sơ thành bữa ăn ngon miệng. Nhưng liệu bạn có bao giờ tự hỏi, đằng sau những món ăn tưởng chừng bổ dưỡng ấy, có ẩn chứa những "quả bom hẹn giờ" vô hình đang âm thầm hủy hoại sức khỏe?
Hãy cùng khám phá 8 thói quen nấu ăn nguy hiểm mà nhiều người vẫn mắc phải, dựa trên những nghiên cứu khoa học uy tín, để bảo vệ sức khỏe cho chính mình và những người thân yêu.
1. Chảo chống dính trầy xước: "Kẻ thù" thầm lặng trong căn bếp
Những chiếc chảo chống dính với lớp phủ bong tróc tưởng chừng vô hại lại là một trong những mối đe dọa tiềm tàng nhất trong căn bếp của bạn. Lớp chống dính này thường chứa các hợp chất per- và polyfluoroalkyl (PFAS), bao gồm PFOA và PFOS. Khi lớp chống dính bị trầy xước, các hạt PFAS này có thể lẫn vào thức ăn.
Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Environmental Science & Technology Letters (2022) đã chỉ ra rằng, ngay cả những vết xước nhỏ trên chảo chống dính cũng có thể giải phóng hàng triệu hạt vi nhựa và nano chứa PFAS vào thực phẩm.
Tiếp xúc lâu dài với PFAS có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như rối loạn nội tiết, suy giảm chức năng miễn dịch, tăng nguy cơ mắc một số loại ung thư và ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi. Do đó, hãy thay thế ngay những chiếc chảo chống dính đã bị trầy xước để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.
2. Dầu ăn công nghiệp
Trong thời đại công nghiệp hóa, các loại dầu ăn được sản xuất hàng loạt với giá thành phải chăng trở thành lựa chọn quen thuộc của nhiều gia đình. Tuy nhiên, đằng sau vẻ ngoài trong suốt và hương vị "tinh khiết" đó là một quá trình tinh chế khắc nghiệt, loại bỏ gần như toàn bộ dưỡng chất có lợi và tạo ra các hợp chất có hại.
Quá trình này thường bao gồm tẩy trắng, khử mùi và hydro hóa một phần, tạo ra chất béo chuyển hóa (trans fat) – "kẻ thù số một" của sức khỏe tim mạch.
Một bài tổng quan nghiên cứu trên tạp chí Journal of the American College of Cardiology (2015) đã khẳng định mối liên hệ chặt chẽ giữa việc tiêu thụ chất béo chuyển hóa và nguy cơ mắc bệnh tim mạch vành, đột quỵ và tiểu đường type 2.
Thay vì dùng dầu ăn công nghiệp, hãy ưu tiên các loại dầu ép lạnh nguyên chất như dầu ô liu, dầu hạt cải hoặc dầu bơ để giữ lại tối đa dưỡng chất và hạn chế các chất độc hại.
3. Dầu chiên đi chiên lại: Rủi ro tiềm ẩn
Tái sử dụng dầu chiên để tiết kiệm là một thói quen phổ biến, đặc biệt là trong các hàng quán ăn uống. Tuy nhiên, mỗi lần dầu được đun nóng ở nhiệt độ cao, cấu trúc hóa học của nó sẽ thay đổi. Dầu chiên đi chiên lại nhiều lần sẽ tạo ra các hợp chất oxy hóa, aldehyd và các chất gây ung thư như acrylamide (đặc biệt khi chiên khoai tây hoặc các thực phẩm giàu tinh bột).
Một nghiên cứu trên Food Chemistry (2018) đã chỉ ra sự gia tăng đáng kể của các sản phẩm oxy hóa lipid trong dầu ăn được tái sử dụng nhiều lần, có thể gây tổn thương tế bào và tăng nguy cơ viêm nhiễm trong cơ thể.
4. Thắng đường tạo màu: Ngọt ngào hay độc hại?
Việc thắng đường đến ngả đen để tạo màu cho món ăn là thói quen phổ biến trong nhiều gia đình Việt. Tuy nhiên, nghiên cứu từ Carcinogenesis (2023) cho thấy khi đường bị đốt cháy ở nhiệt độ cao, quá trình caramel hóa vượt ngưỡng sẽ sinh ra một lượng đáng kể 4-MEI (4-methylimidazole) – một hợp chất có khả năng gây ung thư được liệt kê bởi California OEHHA.
Sự tích tụ 4-MEI trong cơ thể có thể ảnh hưởng đến gan và tăng nguy cơ đột biến tế bào. Để hạn chế nguy cơ, hãy thắng đường ở nhiệt độ vừa phải, tránh để đường bị cháy đen.
5. Dùng thớt gỗ bị mốc: Ổ vi khuẩn nguy hiểm
Chiếc thớt gỗ đã cũ kỹ, ẩm ướt và bị mốc là một trong những "ổ vi khuẩn" đáng sợ nhất trong căn bếp. Nấm mốc không chỉ làm hỏng thực phẩm mà còn sản sinh ra các độc tố nấm mốc (mycotoxins) – những chất có thể gây độc cho gan, thận và hệ miễn dịch.
Một nghiên cứu trên Journal of Food Protection (2017) đã phân tích sự hiện diện của vi khuẩn trên bề mặt thớt và khẳng định rằng thớt gỗ bị ẩm ướt và không được vệ sinh đúng cách là môi trường lý tưởng cho vi khuẩn phát triển. Ngay cả khi bạn rửa thớt, những bào tử nấm mốc vẫn có thể tồn tại và lây nhiễm sang thực phẩm.
Để đảm bảo an toàn, hãy thường xuyên vệ sinh thớt, để thớt khô hoàn toàn sau mỗi lần sử dụng và thay thớt mới ngay khi phát hiện nấm mốc.
6. Nướng thịt bị cháy xém: Món ngon tiềm ẩn hiểm họa
Những miếng thịt nướng cháy cạnh thơm lừng luôn là món khoái khẩu của nhiều người. Tuy nhiên, đây lại là một trong những thói quen nấu ăn nguy hiểm nhất.
Khi thịt (đặc biệt là thịt đỏ và thịt gia cầm) được nướng ở nhiệt độ cao, đặc biệt là khi bị cháy xém, nó sẽ tạo ra các hợp chất amin dị vòng (HCAs) và hydrocarbon thơm đa vòng (PAHs) – những chất được biết đến là có khả năng gây ung thư.
Một bài tổng quan trên Carcinogenesis (2012) đã tổng hợp nhiều bằng chứng cho thấy HCAs và PAHs có liên quan đến nguy cơ ung thư đại trực tràng, tuyến tụy và vú.
Để giảm thiểu nguy cơ, hãy hạn chế nướng thịt quá cháy, cắt bỏ phần thịt bị cháy xém và ướp thịt với các loại gia vị có tính chống oxy hóa như hương thảo, nghệ để giảm sự hình thành các chất độc hại.
7. Mua gói ướp thịt công nghiệp: Tiện lợi đi kèm rủi ro
Các gói ướp thịt công nghiệp với đủ loại hương vị hấp dẫn giúp tiết kiệm thời gian cho người nội trợ. Tuy nhiên, nhiều sản phẩm này chứa hàm lượng đường, muối và chất bảo quản cao, cùng với các chất điều vị nhân tạo. Việc tiêu thụ quá nhiều đường và muối có thể dẫn đến các vấn đề về tim mạch, huyết áp cao và tiểu đường.
Trong khi đó, một số chất bảo quản như nitrit và nitrat (thường có trong các sản phẩm thịt chế biến sẵn) có thể hình thành nitrosamine – một chất gây ung thư tiềm ẩn khi được đun nóng.
Một nghiên cứu trên World Journal of Gastroenterology (2016) đã đề cập đến mối liên hệ giữa việc tiêu thụ thịt chế biến sẵn (có chứa nitrit/nitrat) và nguy cơ ung thư đại trực tràng.
Tốt hơn hết, hãy tự làm hỗn hợp ướp thịt từ các nguyên liệu tươi sống để kiểm soát thành phần và đảm bảo sức khỏe.
8. Cất đồ ăn trong tủ lạnh quá lâu: Lãng phí và nguy hiểm
Tủ lạnh là một công cụ tuyệt vời để bảo quản thực phẩm, nhưng không phải là "thần dược" có thể giữ thực phẩm tươi mãi mãi.
Để đồ ăn trong tủ lạnh quá lâu, ngay cả khi được bảo quản đúng cách, vẫn có thể dẫn đến sự phát triển của vi khuẩn, nấm mốc và mất đi giá trị dinh dưỡng. Một số vi khuẩn như Listeria monocytogenes có thể phát triển ngay cả ở nhiệt độ tủ lạnh, gây ra các bệnh nghiêm trọng về đường ruột.
Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) khuyến cáo rằng thức ăn nấu chín chỉ nên được bảo quản trong tủ lạnh tối đa 3-4 ngày. Sau thời gian này, chất lượng thực phẩm giảm sút đáng kể và nguy cơ nhiễm khuẩn tăng cao.
Hãy lên kế hoạch nấu ăn hợp lý, chỉ nấu đủ lượng cần thiết và tiêu thụ hết thức ăn trong thời gian ngắn để đảm bảo an toàn và dinh dưỡng.
