Tin tứcTrong lịch sử, loài người đã trở thành giống loài thành công nhất trên Trái Đất, sinh sống ở gần như mọi lục địa, thích nghi với đủ kiểu khí hậu và điều kiện địa lý. Ước tính hiện nay dân số thế giới vào khoảng 8,2 tỉ người. Tuy vậy, một nghiên cứu đăng trên tạp chí Nature Communications gần đây cho rằng con số này có thể chưa phản ánh đúng thực tế.
Số liệu dân số nông thôn bị đánh giá thấp nghiêm trọng
Nhà nghiên cứu Josias Láng-Ritter, hiện công tác tại Đại học Aalto (Phần Lan), cùng các cộng sự phát hiện rằng dân số thực tế ở các khu vực nông thôn có thể cao hơn rất nhiều so với những gì các bộ dữ liệu toàn cầu đang ghi nhận. Theo ông, tùy vào từng bộ dữ liệu được sử dụng, dân số nông thôn có thể đã bị đếm thiếu từ 53% đến 84% trong giai đoạn nghiên cứu.
Điều đáng nói là những bộ dữ liệu dân số hiện hành đã được sử dụng trong hàng nghìn nghiên cứu học thuật, cũng như để hoạch định chính sách, phân bổ nguồn lực quốc gia và quốc tế. Tuy nhiên, việc kiểm tra tính chính xác của các dữ liệu này lại chưa từng được thực hiện một cách có hệ thống.
Dữ liệu từ các dự án thủy điện hé lộ sai số lớn
Với nền tảng về quản lý tài nguyên nước, ông Láng-Ritter và nhóm của mình tìm đến một nguồn dữ liệu khác: các báo cáo dân số phục vụ việc đền bù di dời dân cư khi xây dựng đập thủy điện. Nhóm nghiên cứu thu thập số liệu từ 300 dự án xây đập tại 35 quốc gia, tập trung vào các năm từ 1975 đến 2010.
Lý do lựa chọn nguồn dữ liệu này là bởi dân số bị di dời để nhường chỗ cho các hồ chứa thường được thống kê kỹ lưỡng, nhằm phục vụ việc bồi thường và tái định cư. Khác với dữ liệu dân số toàn cầu vốn có thể bị sai lệch do ranh giới hành chính hoặc thiếu sót trong điều tra, số liệu này phản ánh chính xác số lượng cư dân tại một khu vực cụ thể.
Nhóm nghiên cứu đối chiếu dữ liệu từ các dự án thủy điện với các bộ dữ liệu dân số toàn cầu phổ biến như WorldPop, GHS-POP, GRUMP và LandScan. Kết quả cho thấy, ở nhiều vùng nông thôn, dân số thực tế cao hơn rất nhiều so với số liệu dự báo.
Theo ông Láng-Ritter, sai số lớn này một phần do nhiều quốc gia thiếu nguồn lực để thực hiện điều tra dân số đầy đủ, nhất là tại các khu vực xa xôi hẻo lánh, giao thông khó khăn. Việc thu thập dữ liệu không đồng đều dẫn đến chênh lệch đáng kể khi tổng hợp ở quy mô toàn cầu.
Dù vậy, không phải ai cũng bị thuyết phục bởi kết luận này. Nhà nghiên cứu Stuart Gietel-Basten tại Đại học Khoa học và Công nghệ Hồng Kông cho rằng, dù việc tăng cường dữ liệu dân số nông thôn là cần thiết, khả năng Trái Đất đang chứa thêm vài trăm triệu, thậm chí vài tỉ người mà chưa ai phát hiện là điều rất khó xảy ra.
Ông lập luận, nếu thực sự tồn tại lượng dân số bị đếm thiếu lớn đến vậy, toàn bộ hiểu biết của nhân loại về sự phân bố dân cư sẽ bị đảo lộn. Các cuộc điều tra dân số toàn cầu hiện nay dù có thể bỏ sót vài trăm hoặc vài nghìn người, nhưng việc đếm thiếu hàng triệu hay hàng tỉ người là gần như không thể.
Dù còn tranh cãi, nghiên cứu của nhóm Láng-Ritter cho thấy việc kiểm tra, đánh giá lại các bộ dữ liệu dân số toàn cầu là điều cần thiết, nhất là khi các số liệu này đang được sử dụng để xây dựng chính sách, phân bổ tài nguyên và giải quyết các vấn đề dân sinh cấp bách trên toàn thế giới.
