Tin tứcMục tiêu trung tâm, theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường là kiểm soát và giảm ô nhiễm không khí do khí thải phương tiện, bảo vệ sức khỏe cộng đồng, cải thiện chất lượng sống đô thị.
Đồng thời tạo khung pháp lý để từng bước loại bỏ phương tiện không đạt chuẩn, thúc đẩy chuyển đổi sang xe sạch (điện, hybrid, công nghệ thân thiện môi trường), phù hợp các cam kết quốc tế của Việt Nam về giảm phát thải khí nhà kính và giao thông bền vững.
Dự thảo nhấn mạnh cách tiếp cận thận trọng - khả thi - có phân kỳ, hạn chế tối đa tác động tiêu cực đến đời sống, sản xuất - kinh doanh, tạo đồng thuận xã hội, và ưu tiên triển khai sớm tại các “điểm nóng” ô nhiễm như Hà Nội và TPHCM.
Lộ trình kế thừa các quy định còn hiệu lực của Quyết định 16/2019/QĐ-TTg (khí thải cho ô tô lưu hành và nhập khẩu đã qua sử dụng) và Quyết định 19/2024/QĐ-TTg (tiêu chuẩn khí thải cho xe cơ giới nhập khẩu, sản xuất - lắp ráp), đồng thời bổ sung mốc áp dụng cho xe sản xuất giai đoạn 2017-2021 và từ 2022.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất: Xe ôtô sản xuất trước năm 1999, khi tham gia giao thông sẽ áp dụng tiêu chuẩn khí thải Mức 1 (tương đương tiêu chuẩn Euro 1) kể từ ngày Quyết định có hiệu lực thi hành.
Xe ôtô sản xuất từ năm 1999 đến hết năm 2016, khi tham gia giao thông sẽ áp dụng Mức 2 (tương đương tiêu chuẩn Euro 2) kể từ ngày Quyết định có hiệu lực thi hành.
Xe ôtô sản xuất từ năm 2017 đến hết năm 2021 khi tham gia giao thông sẽ áp dụng Mức 3 (tương đương tiêu chuẩn Euro 3) từ ngày 1/1/2026. Riêng Hà Nội và TPHCM thì áp dụng Mức 4 (tương đương tiêu chuẩn Euro 4) từ ngày 1/1/2027.
Xe ôtô sản xuất từ năm 2022 khi tham gia giao thông sẽ áp dụng Mức 4 từ ngày 1/1/2026; áp dụng Mức 5 (tương đương tiêu chuẩn Euro 5) từ ngày 1/1/2032; riêng Hà Nội và TPHCM, áp dụng Mức 5 từ ngày 1/1/2028.
Từ ngày 1/1/2029, tất cả các xe ôtô tham gia giao thông ở Hà Nội, TPHCM phải đáp ứng từ Mức 2 trở lên.
Những kiểu loại xe ôtô sản xuất, lắp ráp theo giấy chứng nhận an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường đã được cấp trước thời điểm 1/1/2022 cho đến thời điểm hết hiệu lực sẽ được áp dụng mức khí thải như xe ôtô sản xuất từ năm 2017 đến hết năm 2021 (Mức 3).
Tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Lê Anh Tuấn thống nhất định hướng siết khí thải, song lưu ý rủi ro thực thi khi yêu cầu Mức 4 với xe 2017-2021 ở Hà Nội và TPHCM do khoảng 16% nhóm này không đạt chuẩn, chủ yếu là xe tải, đầu kéo phục vụ vận tải hàng hóa.
Nếu siết đồng loạt toàn địa bàn, chi phí vận tải - logistics có thể đội lên, đặc biệt ở TPHCM - trung tâm cảng, trung chuyển hàng hóa lớn.
Một số ý kiến đề nghị làm rõ phân vùng phát thải và thẩm quyền quyết định vùng áp dụng; quy định thời hạn - lộ trình loại bỏ phương tiện cũ chất lượng thấp để tránh kéo dài “độ trễ” chính sách. Bên cạnh đó, cần đồng bộ hệ thống kiểm định, năng lực đo kiểm và nguồn cung nhiên liệu phù hợp cấp tiêu chuẩn mới.
Kết luận, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu thiết kế lộ trình theo nguyên tắc nhất quán và công bằng giữa xe nhập khẩu mới, sản xuất - lắp ráp mới và xe đang lưu hành; tránh “hai thước đo” khiến thị trường méo mó (xe nhập mới phải chuẩn cao, còn xe trong nước lưu hành chuẩn thấp).
Các nội dung liên quan quyền tài sản, quyền đi lại (khoanh vùng hạn chế, cấm/cho phép lưu hành) phải rà soát kỹ theo luật hiện hành: nội dung thuộc thẩm quyền Thủ tướng để trong Quyết định; thuộc Chính phủ thì đưa vào nghị định; nếu luật chưa quy định, nghiên cứu sửa luật hoặc báo cáo Quốc hội khi cần.
Về tác động chính sách, Chính phủ yêu cầu đánh giá đầy đủ số tổ chức - cá nhân bị ảnh hưởng, từ đó xây dựng gói hỗ trợ để không gây “cú sốc” cho người dân - doanh nghiệp.
Các biện pháp này có thể bao gồm hỗ trợ cải tiến, nâng cấp thiết bị trên phương tiện, chính sách đổi xe cũ sang xe mới, điều chỉnh phí, giá dịch vụ vận tải công cộng, cung ứng các loại nhiên liệu mới...
Song hành với hạn chế phương tiện cá nhân ở đô thị, nhà nước phải tăng cung phương tiện công cộng sạch, quy hoạch bến bãi - điểm dừng, đảm bảo tiện ích đi lại; yêu cầu bảo đảm nguồn cung nhiên liệu đạt chuẩn trước khi nâng mức tiêu chuẩn khí thải.
Đối với phương tiện quốc phòng, công an, chỉ xe đặc chủng mới có quy định riêng; phương tiện dân sinh - vận tải thuộc các lực lượng vẫn tuân thủ chuẩn chung. Chính phủ cũng khuyến khích cải tiến công nghệ và thay thế thiết bị để giảm phát thải trong khối này.
Phó thủ tướng giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Xây dựng, Bộ Tư pháp rà soát thẩm quyền kỹ thuật của dự thảo; phối hợp Bộ Khoa học & Công nghệ thống nhất quy chuẩn giữa phương tiện và nhiên liệu.
Về tổ chức thực hiện, đề nghị phân cấp mạnh cho địa phương, cho phép áp dụng sớm và ở mức cao hơn nếu điều kiện thực tế cho phép nhất là các đô thị lớn đang chịu áp lực chất lượng không khí.
